proof

Η ταινία πραγματεύεται την σχέση δύο μαθηματικών, πατέρα και κόρης. Εκείνος (Anthony Hopkins) στη δύση της καριέρας του ισορροπεί με αστάθεια μεταξύ ιδιοφυΐας και τρέλας. Εκείνη (Gwyneth Paltrow), επίσης χαρισματική εκκολαπτόμενη μαθηματικός, εγκαταλείπει τις προοπτικές της για εξέλιξη στον ίδιο χώρο όταν καλείται να φροντίσει τον πατέρα της λόγω της εύθραυστης κατάστασης της υγείας του. Και οι δύο ωστόσο, παρά τα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο καθένας ξεχωριστά, βρίσκονται σε μια συνεχή, κοπιαστική, αδιάσπαστη και γεμάτη αυτοθυσίες αναζήτηση, την αναζήτηση της περίφημης μαθηματικής απόδειξης (proof) που θα φέρει την επανάσταση στο πεδίο των μαθηματικών.

Ανατρέχω στη Βικιπαίδεια να μάθω περισσότερα για τη σημασία της:
"Στα μαθηματικά, απόδειξη είναι μια πειστική παρουσίαση ότι κάποια μαθηματική πρόταση είναι απαραίτητα ορθή, μέσα στα αποδεκτά πλαίσια του πεδίου των μαθηματικών. Η απόδειξη παράγεται αναγωγικά και όχι εμπειρικά. Δηλαδή, η απόδειξη πρέπει να δείχνει ότι μια πρόταση είναι αληθής για όλες τις περιπτώσεις που εφαρμόζεται, χωρίς καμία εξαίρεση. Μια πρόταση χωρίς απόδειξη για την οποία πιστεύεται ή υπάρχουν ισχυρές υποψίες ότι ισχύει, λέγεται εικασία. Οι αποδείξεις χρησιμοποιούν τη λογική αλλά συνήθως περιέχουν σε κάποιο βαθμό φυσική γλώσσα, που συνήθως επιτρέπει κάποια ορισμένη αμφισημία. Όντως, η συντριπτική πλειονότητα των αποδείξεων στα γραπτά μαθηματικά μπορούν να θεωρηθούν εφαρμογές της άτυπης λογικής. Άσχετα από το βαθμό της τυπικότητας που ακολουθείται, το αποτέλεσμα που αποδεικνύεται λέγεται θεώρημα. Σε μια εντελώς τυπική απόδειξη αυτό είναι η τελευταία γραμμή, και η απόδειξη δείχνει πως αυτό ακολουθεί από τα αξιώματα μόνο, με εφαρμογή των κανόνων συναγωγής. Όταν ένα θεώρημα έχει αποδεικτεί, μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως βάση για την απόδειξη άλλων προτάσεων."

Η πλοκή της ταινίας proof που βασίστηκε στο ομότιτλο θεατρικό έργο του David Auburn, το οποίο κέρδισε και το βραβείο Πούλιτζερ, στηρίζεται πάνω σε τέσσερις μόνο ήρωες, τον πατέρα που υποδύει ένας εκπληκτικός Άντονι Χόπκινς, την ταλαντούχα κόρη (επίσης πολύ καλή η Γκουίνεθ Πάλτροου), τον συμφοιτητή της και φοιτητή του πατέρα της (τον υποδύεται ο ανερχόμενος Jake Gillenhall) και την αδελφή της και μεγαλύτερη κόρη του τρελού μαθηματικού (η γνωστή από δεύτερους κυρίως ρόλους Hope Davis). Οι σκηνικές εναλλαγές λίγες, κάποια πλάνα στο πανεπιστήμιο, ελάχιστα εξωτερικά, ενώ τα περισσότερα έχουν γυριστεί στο σπίτι του επιστήμονα.

Ολιγάρκεια που βρίσκεις κυρίως σε θεατρικές παραστάσεις με σκοπό να αναδειχτεί αυτό που είχε πραγματικά σημασία για τον σκηνοθέτη της ταινίας John Madden, που είναι βεβαίως το σενάριο, οι διάλογοι. Ένα κείμενο που παίζει αριστουργηματικά με τις πολυεπίπεδες ερμηνείες της λέξης proof (= απόδειξη μαθηματική, αλλά και απόδειξη με την γενική σημασία της λέξεως), αφού η κόρη καλείται να αποδείξει ότι η ανακαλυφθείσα απόδειξη στο γραφείο του πατέρα δεν γράφτηκε από εκείνον αλλά από την ίδια, ο φίλος της να αποδείξει επίσης την αυθεντικότητα αυτής της ιστορικής σημασίας μαθηματικής ανακάλυψης, ενώ η άλλη κόρη καλείται να αποδείξει αν όντως η αδελφή της λέει την αλήθεια ή είναι και αυτή διανοητικά διαταραγμένη όπως ο πατέρας τους κληρονομώντας, εκτός από το μεγάλο ταλέντο στα μαθηματικά, και κάτι από την τρέλα του. Όλα αυτά την ίδια στιγμή που η αδικημένη ηρωίδα μας - αφού όντως έχει γράψει η ίδια την περιβόητη απόδειξη - το μόνο που ζητά δεν είναι η απόδειξη, αλλά η πίστη. Αυτό δηλαδή που θέλει είναι οι άνθρωποι που αγαπά να την πιστέψουν χωρίς να πρέπει να αποδείξει κάτι, θέλει να την εμπιστευτούν πέρα από αποδείξεις, αφού για κείνη η ηθική υπερτερεί της λογικής.
 
Θα μείνω σε ένα σημείο που με προβλημάτισε ιδιαίτερα: 
Το μυαλό του πατέρα τον περισσότερο καιρό βρισκόταν σε μια κατάσταση ομιχλώδους νοητικής αντίληψης. Λίγο πριν το τέλος όμως της ζωής του ξύπνησε ένα χειμωνιάτικο πρωινό και αισθάνθηκε σαν κάποιο φως να όρμησε μέσα στο μυαλό του σκορπίζοντας όλα τα σκοτάδια που τον εμπόδιζαν να προχωρήσει με τις έρευνές του πάνω στην απόδειξη. Πλέον αισθανόταν να κατακλύζεται από μια ενθουσιώδη ορμή να ξαναπιάσει την απόδειξη από το σημείο που την είχε αφήσει την προηγούμενη φορά, λίγα χρόνια πριν την υποτροπή της νοητικής του υγείας, πράγμα που έκανε. Άρχισε να γράφει πυρετωδώς τύπους μέσα στην παγωνιά φορώντας ένα λεπτό πουκάμισο και η έξαψη που ένιωθε ήταν τόσο μεγάλη που δεν καταλάβαινε ούτε κρύο ούτε αϋπνίες ούτε καν την παρουσία της κόρης του δίπλα του. Κάποια στιγμή, κυριευμένος από ευγνωμοσύνη για το αναπάντεχο αυτό δώρο της νοητικής του  διαύγειας γυρίζει και λέει στην κόρη πόσο χαρούμενος αισθανόταν που ξανάπιασε δουλειά και πόσο ευγνώμων ήταν που αυτή η απόδειξη του έδινε δουλειά ως το τέλος της ζωής του. Εξαιτίας του γεγονότος ότι θα παρέμενε παραγωγικός και χρήσιμος μέχρι το τέλος είχε γεμίσει από απεριόριστη χαρά και ευτυχία.

Ήταν ευτυχισμένος που ήρθε για αυτόν δουλειά που θα τον απασχολούσε ως το τέλος της ζωής του... ειρωνικό αν αρχίσεις να κάνεις συγκρίσεις με τα καθ' ημάς, ε; Δεν τον ενδιέφερε ο μισθός, τα επιδόματα, τα κεκτημμένα των αργιών, το μόνο που τον ένοιαζε ήταν να έχει την σωματική εκείνη κατάσταση που θα του επιτρέψει να μπορεί να δουλεύει ως την τελευταία του ανάσα.. Πόσο βελούδινα περνά η αμερικανική κουλτούρα τα μηνύματά της στον κόσμο μέσα από τις ταινίες που παρακολουθεί αμέριμνα, η επιστήμη και η έρευνα που γίνονται τρόπος ζωής, η αφοσίωση στην εργασία όχι ως υποχρέωση αλλά ως χρέος ηθικό απέναντι στον εαυτό σου, η αυταπάρνηση της βολής και του προσωπικού σχεδιασμού για τη ζωή και η αυτοθυσία μπροστά στην οικογένεια και στα μέλη που σε χρειάζονται, η ταπεινότητα να μην θέλεις να προβάλεις τα επιτεύγματά σου (όπως π.χ. η επιτυχημένη, σύμφωνα με τις κλίμακες των γιάπις, αδελφή που ήρθε να βάλει τα πράγματα στη θέση τους μόνο για να αποτύχει παταγωδώς), αλλά αντ' αυτών, να παραμένεις μακριά από τους προβολείς, αθέατος και ακάματος αφοσιωμένος εργάτης της επιστήμης σου.. Ένα σωρό μηνύματα που περνούν υποδόρροια στη συνείδηση του θεατή όσο εκείνος παρακολουθεί από τον καναπέ του σαλονιού του, μελετημένα να πλάθει ήθη και αντιλήψεις και δουλεμένα ως την τελευταία λεπτομέρεια...
 
Ύστερα από λίγη ώρα η ταινία διεκόπη για διαφημίσεις και το πρώτο που βλέπω είναι ένα στιγμιότυπο από ένα επεισόδιο ελληνικής δραματικής σειράς μεγάλης θεαματικότητας και ακούω την πρωταγωνίστρια να εξομολογείται σε έμπιστη φίλη: "Τον αγαπώ. Τον αγαπώ τόσο πολύ που δεν θα διστάσω να αλλάξω και τη θρησκεία μου για κείνον." Από τα συμφραζόμενα, η ελληνίδα ηρωίδα έχει ερωτευθεί τούρκο ζεν πρεμιέ και δεν διστάζει να φτύσει θρησκεία, ταυτότητα, πολιτισμό προκειμένου να είναι μαζί του. Στα δικά μας λοιπόν ελληνικής προέλευσης ερεθίσματα που εισπράττουμε από τους δέκτες μας υποβόσκει μια σειρά μηνυμάτων του τύπου: τρέχα φτωχή και μίζερη Ελληνίδα που στον τόπο σου δεν πρόκειται ποτέ να βρεις προκοπή να κάνεις τον τουρκαλά ματσωμένο γόνο της υπερπλουσίας οικογενείας να γυρίσει να σε κοιτάξει και άμα λάχει γίνε και μουσουλμάνα για να χαρείς πλούτη και χλιδή μπαίνοντας κι εσύ στο προσωπικό χαρέμι του. Παράλληλα, προβάλλεται βέβαια και η τελευταία κολλεξιόν της μόδας, το τελευταίο κινητό της αγοράς, τα πανάκριβα κοσμήματα του τάδε οίκου, καθώς και πολυτελή αυτοκίνητα και λοιπά αξεσουάρ γοήτρου και επιδεικτικής εικονικής καταξίωσης, για να μην αφήνουμε και το τέρας του υπερκαταναλωτισμού μας πεινασμένο. Εκείνοι τα προβάλλουν, εμείς τα καταναλώνουμε, οι επιχειρήσεις τα τσεπώνουν και όλοι είμαστε ευχαριστημένοι... Για να μην μπω βέβαια και σε θέματα ηθικής, ή μάλλον, απουσίας αυτής, όταν γλώσσα, θρησκεία, οικογένεια, χώρα, ταυτότητα, πολιτισμός, απαξιώνονται ή προσβάλλονται ελαφρά τη καρδία και για ψύλλου πήδημα... 

Επομένως, ας μην υποτιμάμε και τα δικά μας. Την ίδια δουλειά κάνουν με τα ξένα, την ίδια βελούδινη διοχέτευση μηνυμάτων στο υποσυνείδητο των θεατών τους περνούν κι αυτά και με την ίδια επιτυχία. Στο μόνο που διαφέρουν ωστόσο είναι στο είδος, ύφος και ποιότητα των μηνυμάτων που επιλέγουν να διοχετεύσουν, τα οποία βεβαίως παραμένουν άμεση συνάρτηση και με το σε ποιας μορφής ηθοπλασία στοχεύουν τελικά.