Στο Πανεπιστήμιο

Η πρόσκληση είχε έρθει από την καθηγήτριά μου της φιλοσοφίας εδώ και λίγες μέρες:

"Την 17η Μαΐου 2012, ημέρα Πέμπτη και ώρα 19.00 στη Μεγάλη Αίθουσα του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, θα αναγορευθεί επίτιμος διδάκτορας του Τμήματος Φιλοσοφίας, Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, ο κύριος Enrico Berti, ακαδημαϊκός και καθηγητής Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου Padova της Ιταλίας.

Σας προσκαλούμε να παραστείτε.

Υπογραφή: Ο Πρύτανης"

 Η ώρα που θα περνούσα τη Μεγάλη Πόρτα επιτέλους είχε φτάσει.. Γιατί για μένα μεγαλύτερη πόρτα από αυτήν του ανώτατου εκπαιδευτικού ιδρύματος της Ελλάδας, του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών δεν υπήρχε. Το Πανεπιστήμιο είναι για μένα το πιο λατρεμένο μου κτήριο σε όλη την Αθήνα, ένα κτήριο που έχει συνδεθεί όσο κανένα άλλο μέσα στο μυαλό μου με τα πιο τρελά και μεγαλεπίβολα εφηβικά μου όνειρα. Πόσες φορές με φανταζόμουν το λιγότερο διδάκτορα, να φοράω την τήβεννο δίνοντας διαλέξεις σε κατάμεστες αίθουσες και το έργο μου να είναι αντικείμενο μελέτης για την έκπληκτη από τις ρηξικέλευθες προσεγγίσεις μου επιστημονική κοινότητα ανά τον κόσμο που θα με λάτρευε ως δεύτερο Σωκράτη, ούτε κι εγώ θυμάμαι πια πόσες...

Η ζωή βέβαια έχει τον δικό της τρόπο να γράφει πιο ρεαλιστικά σενάρια για μας, ωστόσο, μερικά όνειρα δεν είναι φτιαγμένα να παραμείνουν στο ράφι εφ' όρου ζωής. Έρχεται η στιγμή που εμφανίζονται από το πουθενά σαν οιωνοί που σε ξυπνούν και σου ξαναθυμίζουν όλα αυτά που θεωρούσες ξεχασμένα. Η ανώτατη παιδεία ήταν ένα από αυτά. Έκανα σπουδές, δε λέω, ασχολήθηκα με διάφορα, γιατί πάντα υπήρχε (και υπάρχει) μέσα μου το μικρόβιο της μάθησης και της δημιουργίας, όμως δεν ήταν το ίδιο. Για μένα το τέλος, όπως θα έλεγε και ο Αριστοτέλης, ο ύστατος στόχος ήταν οι Ανώτατες σπουδές. Τα υπόλοιπα τα έβλεπα περισσότερο ως συμβιβαστικές λύσεις. Κι όταν ήρθε η ώρα να το κάνω, δεν σκέφτηκα ούτε ηλικία ούτε δυσκολίες. Το θεώρησα φυσική εξέλιξη των πραγμάτων, δεν θα μπορούσε να είναι διαφορετικά. 

 Φέτος, στο μάθημα της φιλοσοφίας, ήρθε το πλήρωμα του χρόνου να μου ανοίξει αυτή την Πόρτα που μόνο θαυμασμό και δέος μου έχει προκαλέσει όλα αυτά τα χρόνια που μόνο απ' έξω περνούσα, αφού δεν τολμούσα ούτε στον περίγυρο να πατήσω, και κάθε φορά το βλέμμα συνοδευόταν από έναν πονεμένο στεναγμό που έβγαινε θαρρείς από τα πιο απομακρυσμένα κελιά της ψυχής μου..

  

Η μέρα ήταν βροχερή, ο κόσμος λιγοστός. Ίσως να' φταιγε και το γεγονός ότι η εκδήλωση συνέπεσε με την αφή της Ολυμπιακής Φλόγας στο Παναθηναϊκό Στάδιο. Στην είσοδο με υποδέχτηκε ο φύλακας. "Για την αναγόρευση θα ανεβείτε επάνω, στη Μεγάλη Αίθουσα" μου είπε. Τον ευχαρίστησα ευγενικά. Τον ρώτησα αν επιτρεπόταν η φωτογράφιση. "Φωτογραφίστε ελεύθερα" ήταν η απάντηση.

 Περπατούσα εξερευνώντας τον χώρο, θαυμάζοντας την αρχοντιά, το αψεγάδιαστο νεοκλασικό στυλ του και ξαναζωντάνευαν στο νου μου εικόνες και συναισθήματα που για τόσα πολλά χρόνια θεωρούσα κυήματα μιας αχαλίνωτης εφηβικής φαντασίας.

Σε περίοπτη θέση η μαρμάρινη προτομή του Σωκράτη που πρώτος μίλησε για αρετή και ηθική και γνώση ως απαραίτητες προϋποθέσεις για την επίτευξη της ευδαιμονίας του ανθρώπου, της ανθρώπινης δηλαδή ευτυχίας...

Η σκοτεινή πράσινη αίθουσα στον επάνω όροφο, ένας προθάλαμος που συνδέει δύο διαδρόμους εκατέρωθεν, διακοσμημένους με ελαιογραφίες προηγούμενων πρωθυπουργών και ανθρώπων του πνεύματος, οι οποίοι οδηγούν στα γραφεία του πρύτανη και του αντιπρύτανη αντίστοιχα.

University of Athens, a photo by Eva Psarrou on Flickr.

Περιδιαβαίνω με δέος τους χώρους του πρώτου πανεπιστημιακού ιδρύματος που ιδρύθηκε στο νεοσύστατο τότε ελληνικό κράτος στις 3 Μαΐου 1837 και βγάζω φωτογραφίες. Μάης ήταν και τότε, όπως και σήμερα. Το μαρμάρινο κομψοτέχνημα του Έρνεστ Τσίλλερ, έστω και ως επιβλέποντα αρχιτέκτονα, σεμνό και μεγαλοπρεπές σινάμα, εκπέμπει με τον πλέον ιδανικό τρόπο τον ρόλο του ως ναό της γνώσης και της φιλοσοφίας, ένας ορισμός που προβληματίζει τους μελετητές μέχρι και σήμερα.

Ανατρέχω σε ένα απόσπασμα του εγχειριδίου:

"Το πορτρέτο του φιλοσόφου παρουσιάζεται ως μια πολυσχιδή προσωπικότητα, που κατέχεται από το πάθος για κάθε είδους γνώση και δοκιμάζει τις δυνάμεις του σε χώρους εκ πρώτης όψεως διαφορετικούς. Είναι ή μπορεί να είναι, ταυτόχρονα, φιλόσοφος, ρήτορας, ιστοριογράφος, ποιητής, επιστολογράφος, άνθρωπος της αυλής και των διαδρόμων του Μεγάλου Παλατίου, αξιωματούχος, διπλωμάτης, δάσκαλος φιλοσοφίας, μοναχός, διατρέχοντας τα όρια θείας και θύραθεν γνώσης, εκκλησιαστικής και κοσμικής γραμματείας - χωρίς αυτό να σημαίνει ότι είναι επιτυχημένος σε όλα. Πάνω από όλα, όμως, φιλόσοφος είναι αυτός που έχει διαλέξει και ακολουθεί, όσο μπορεί, τη "θεωρητική ζωή". Ίσως ο Η. Γιαννάκης που το έγραψε, να συνέλαβε στην αποκάλυψη μέρους της ουσίας του ορισμού, του είναι κάτω από το φαίνεσθαι.

Η Μεγάλη Αίθουσα περιμένει τους επισκέπτες της. Επικρατούν χρώματα ζεστά του κεραμιδιού και της ώχρας με χρυσοποίκιλτες διακριτικές λεπτομέρειες και ξύλινα στασίδια και μια οροφή όλη ζωγραφισμένη στο χέρι.

Δε σταματάω να βγάζω φωτογραφίες, θέλω να τραβήξω κάθε γωνιά, κάθε λεπτομέρεια, θέλω να μείνει αυτή η στιγμή ανεξίτηλα χαραγμένη για πάντα στη μνήμη μου..

Έξω η βροχή έχει δυναμώσει. Ομπρέλες σε ζωηρά χρώματα δίνουν μια χαρούμενη νότα στο κατά τα άλλα μουντό αστικό τοπίο. Η τελετή είναι λιτή. Δυο λόγια από τον κοσμήτορα, η παρουσίαση του έργου του τιμωμένου από την Διευθύντρια του τομέα Φιλοσοφίας καθηγήτρια κ. Αθανασία Γλυκοφρύδη-Λεοντσίνη, η αναγόρευση του τιμωμένου σε επίτιμο διδάκτορα με την συνακόλουθη περιένδυση με την τήβεννο της Σχολής από τον Κοσμήτορα. Μια τελετή που μου' φερε στο μυαλό τις αναγορεύσεις των βυζαντινών αυτοκρατόρων που διάβαζα στην ενότητα του ιδιωτικού και δημόσιου βίου των Ελλήνων. Πάλι το ΕΑΠ μπροστά, πάντα το ΕΑΠ μπροστά...

Ευχαριστίες, συγχαρητήρια, χαμόγελα, κι αυτή η ηθική ικανοποίηση που λαβαίνει κανείς όταν έρχεται η στιγμή της αναγνώρισης του έργου της ζωής του.

Ακάματος ερευνητής του έργου του Αριστοτέλη, ο κ. Berti ανεβαίνει στο βάθρο, μιλάει για το αντικείμενο της έρευνάς του, πιο συγκεκριμένα για την έννοια του πάθους στο έργο του Αριστοτέλη. Θα περίμενε κανείς μετά από την αναγόρευσή του σε διδάκτορα από το μεγαλύτερο ελληνικό πανεπιστήμιο και με το αντικείμενο ερευνών του να είναι τα ίδια τα κείμενα του Αριστοτέλη, ότι θα μιλούσε στα ελληνικά. Ο κ. Berti, ωστόσο, επέλεξε την ιταλική για να αναλύσει τις ιδέες του. Ως αποτέλεσμα, αν όχι όλοι, οι περισσότεροι πάντως από τους παρευρισκομένους να μην καταλάβουν δυστυχώς λέξη από όσα είπε.

Η εκδήλωση τελείωσε το ίδιο ήσυχα και διακριτικά όπως ξεκίνησε. Έξω πήρε να σκοτεινιάζει. Ο ουρανός φορτωμένος με βαριά σύννεφα γεμάτα βροχή. Μια μικρή ψιχάλα έριχνε μόνο τώρα ίσα για να γυαλίσει τις μαρμάρινες πλάκες. Οι προσκεκλημένοι σηκώθηκαν και περνώντας από τον τιμώμενο για να του αποδώσουν τιμές και συγχαρητήρια, αποχωρούσε από την αίθουσα. Μέσα σε λίγη ώρα δεν είχε απομείνει κανείς.

Βγαίνω από το Πανεπιστήμιο με την καρδιά και το νου χορτάτα. Το λυκειακό μου όνειρο να περάσω το κατώφλι της Μεγάλης Πόρτας έμεινε πλέον πίσω μου. Μπορεί να μην κατάφερα να γίνω διδάκτορας και κανείς να μη γνώρισε τις ρηξικέλευθες θεωρίες μου πάνω στο έργο των Ελλήνων γιγάντων της φιλοσοφίας, η ζωή ωστόσο μου φύλαγε ένα διαφορετικό σενάριο, εξίσου συναρπαστικό και γεμάτο. Γυρίζω πίσω το βλέμμα, βγάζω μια τελευταία φωτογραφία το λατρεμένο μου. Τι όμορφο που δείχνει έτσι μυσταγωγικά φωταγωγημένο, τι ονειρεμένο φως του δίνουν οι τελευταίες ακτίνες της μέρας πίσω από το φίλτρο του μολυβένιου αττικού ουρανού... Η λαχτάρα πέρασε, το δέος παραμένει... Θυμάμαι κάτι που είχα διαβάσει πρόσφατα: "Ο βαθύς γνώστης προτιμάει πάντα αυτό που συμβαίνει." Μεγάλη κουβέντα, σοφή. Φιλοσοφημένη...