3.11.08

Τέχνης παιχνίδια


Ένα από τα πιο γοητευτικά χαρακτηριστικά στην τέχνη είναι η διαφορετική επίδραση που μπορεί να έχει πάνω στους ανθρώπους. Ποτέ δεν ξέρεις τι θα σε συγκινήσει και τι θα σε αφήσει αδιάφορο. Και ποτέ δεν ξέρεις τι θα εισπράξει ο καθένας κάθε φορά.

Για μένα, το θέμα ενός εικαστικού έργου έχει συνήθως δευτερεύουσα σημασία ή και καθόλου. Αυτό που με ελκύει σε ένα έργο τέχνης είναι η γλώσσα του χρώματος και η πορεία της πινελιάς, τα μέσα δηλαδή και η διαδικασία. Συνήθως αυτή τη διαδικασία της ροής της πινελιάς, και κατ’ επέκταση, της σκέψης του καλλιτέχνη και της συναισθηματικής του φόρτισης όταν δημιουργεί το έργο, δεν μπορείς να την απολαύσεις αρκετά άμεσα στην παραστατική τέχνη, γιατί στην παραστατική τέχνη σημασία έχει το αποτέλεσμα, το θέμα δηλαδή αυτό καθαυτό και η σωστή του απόδοση, όχι η διαδικασία. Αυτός είναι ο λόγος που με αιχμαλωτίζουν περισσότερο τα μη παραστατικά έργα τέχνης.

Με την υποβάθμιση του θέματος που σημειώνεται σε όλα τα εικαστικά ρεύματα του μοντερνισμού, αναδεικνύεται αυτόματα η μορφή, το υλικό και η επεξεργασία. Είναι σα να βλέπεις τον πίνακα πίσω από τον πίνακα, τον καλλιτέχνη την ώρα της δημιουργίας. Η παραμόρφωση, τα αντιρρεαλιστικά θέματα, η πολλαπλή προοπτική, η προβολή της ιδιοσυστασίας των υλικών, όλα αυτά είναι χαρακτηριστικά και επιδιώξεις του μοντερνισμού, που οδηγούν σταδιακά από τις αρχές του 20ου αιώνα στην αφηρημένη τέχνη. Ο φουτουρισμός, ο ντανταϊσμός, ο σουρεαλισμός, ο φωβισμός, ο εξπρεσιονισμός, ο κυβισμός, είναι μερικά από τα κινήματα που ήρθαν σε ρήξη με τον αποστειρωμένο από κάθε πρωτοτυπία ακαδημαϊσμό που επικρατούσε σε ολόκληρη την Ευρώπη τον 19ο αιώνα. Ακόμη και στην Ελλάδα, οι διάφορες εκφραστικές τάσεις της αφαίρεσης, με εκπροσώπους όπως ο Μπουζιάνης, ο Σπυρόπουλος, ο Κοντόπουλος, ο Λεφάκης κ.ά. προσέφεραν μοναδικά δείγματα αφηρημένης τέχνης σε παγκόσμιο επίπεδο.

Ο πιο τολμηρός βέβαια από όλους τους Έλληνες ζωγράφους, ιδανικός εκφραστής του εξπρεσιονισμού, είναι, κατά τη γνώμη μου, ο Γιώργος Μπουζιάνης. Γι’ αυτόν η πορεία από το οπτικό ερέθισμα προς την αντιληπτική του μεταγραφή περνά πάντα μέσα από τις υπόγειες διαδρομές του θυμικού. Αυτή η πορεία καταργεί κάθε πιστή μίμηση στα πράγματα. Η τέχνη του υπονομεύει την πραγματικότητα όπως την γνωρίζουμε, παραμορφώνοντας τα θέματα που επιλέγει τόσο ώστε να αποσυνδεθούν τελείως από την οπτική πραγματικότητα, όπως την γνωρίζουμε και την δεχόμαστε.

Ο Μπουζιάνης είναι μοναχικός καλλιτέχνης. Δεν ακολουθεί τον συρμό των υπόλοιπων Ελλήνων συναδέλφων του (γι’ αυτό και δεν έγινε εύκολα αποδεκτός από το ευρύ ελληνικό κοινό), γιατί προήλθε από έναν τόπο με πολύ διαφορετικό πολιτισμικό υπόβαθρο, αφού είχε προλάβει να βιώσει από πρώτο χέρι όλη την βίαιη και ηρωική εποχή του εξπρεσιονισμού της ομάδας Γέφυρα (1907) και την ζωγραφική της άμεσης κοινωνικής κριτικής της Γερμανίας των αρχών του 20ου αιώνα.

Οι μοναχικές φιγούρες στα έργα του μαρτυρούν τον διαρκή αγώνα του συνειδητού να ανιχνεύσει τα όρια του υποσυνείδητου και οι εξπρεσιονιστικές παραμορφώσεις που επιλέγει ως εκφραστικό μέσο, υπαγορεύουν την επιδίωξή του να περιγράψει με σχήματα αντιστοιχίες του εσωτερικού χώρου της ανθρώπινης συνείδησης. Στα έργα του μιλά η ψυχή, όχι τα μάτια και αυτό σαγηνεύει και τελικά αιχμαλωτίζει τον θεατή των έργων του.

Η ένταση των χρωμάτων, η ακανόνιστη πορεία της γραμμής, οι αντιθέσεις των σχεδιαστικών και χρωματικών στοιχείων, το επίσης αφηρημένο φόντο που συμμετέχει ισότιμα στο έργο με τη μορφή, δίνουν σε όλα τα έργα του μεγάλη εικαστική δύναμη και την ένταση που μόνο τα μεγάλα έργα τέχνης μπορούν να εκπέμψουν.

Επιλέγω λοιπόν τον Μπουζιάνη ως πρωτοπόρο μιας πιο υπόγειας μη πεπατημένης εικαστικής διαδρομής και συγκεκριμένα το έργο του Γυναίκα με Λουλούδια, λάδι σε μουσαμά, φτιαγμένο το 1949, με διαστάσεις 98x69 cm. Ο εξπρεσιονιστής ζωγράφος σ' αυτό το έργο αντιμετωπίζει την ανθρώπινη μορφή σχεδόν βάρβαρα. Η βιαιότητα της πινελιάς και ο άναρχος χειρισμός του χρώματος μετατρέπουν τον καμβά σε αρένα δράσης, με τη φιγούρα να ταλαντεύεται στα όρια της αφαίρεσης προκειμένου να φτάσει στην ιδέα της, στο ιδεατό και όχι σε μια τυφλή αναπαράσταση της πραγματικότητας, ένα έργο που προκάλεσε αντιδράσεις όταν πρωτοπαρουσιάστηκε στο αθηναϊκό κοινό και που εικαστικά με εκφράζει απόλυτα.



Για ποίημα επιλέγω ένα σονέτο του αγαπημένου Σαίξπηρ. Θα το παραθέσω χωρίς ανάλυση, γιατί πάντα έχω την αίσθηση πως όποιος επιχειρεί να αναλύσει Σαίξπηρ, απλώς βεβηλώνει την ομορφιά του:

Κατάκοπος πλαγιάζω, ανάπαψη γλυκιά
να βρω για μέλη από πορεία κουρασμένα
μα μόλις στο κορμί μου σταματά η δουλειά
αρχίζει στο κεφάλι, εργάζονται τα φρένα.

Οι στοχασμοί μου τότε φεύγουν, παν μακριά
με ζήλο στο προσκύνημά σου και κρατάνε
ορθάνοιχτα τα βλέφαρά μου τα βαριά,
που όπως θωρεί ο τυφλός στα σκοτεινά κοιτάνε.

Μα της ψυχής μου η όραση η φανταστική
τη σκιά σου παρουσιάζει στην τυφλή μου θέα
σαν διαμάντι ψηλά στη νύχτα τη φρικτή
που από μαύρη και γριά την κάνει ωραία και νέα.

Κι έτσι ημέρα τα μέλη μου, νύχτα τα φρένα
δεν ησυχάζουν από μένα κι από σένα…

Και πώς μπορώ το κέφι μου να ξαναβρώ
αφού μου λείπει η ανάπαψη που γαληνεύει;
Που η νύχτα δεν κοιμίζει της ημέρας τον καημό
κι η ημέρα-νύχτα, η νύχτα-ημέρα με παιδεύει;

Κι οι δυο τους, μόλον που’ ναι δυο εχθρικά βασίλεια,
δίνουν τα χέρια για να τυραννούν εμένα
η μια με τη δουλειά και η άλλη με τη ζήλια
που με κρατάει μακριά η δουλειά, μακριά από σένα.

Λέω στην ημέρα να την καλοπιάσω, πως
η ομορφιά σου καταλεί τη συγνεφιά της
στη νύχτα ότι από σένα λάμπει ο ουρανός
όταν η μαύρη χάνει την αστροφεγγιά της.

Η ημέρα, κάθε ημέρα τον καημό μου αξαίνει
κι η νύχτα ολονυχτίς τον πόνο μου αβγαταίνει…

Sonet Nr. 27, W. Shakespeare



Τέλος, για ρητό επιλέγω το:

Τίποτα δεν είναι αυτονόητο και τίποτα ακατόρθωτο.

Δεν το έχει πει κάποιος επώνυμος, αλλά ένας καθηγητής μου σε μια δύσκολη στιγμή, παρακαταθήκη που πάντα θα κουβαλάω μαζί μου.


Ευχαριστώ τον Antoine και την artanis για την πρόσκληση, η οποία βεβαίως και είναι ανοιχτή για όποιον θέλει να συνεχίσει… και πολλά φιλιά στην εμπνεύστρια του παιχνιδιού roadartist!

26 σχόλια:

Artanis είπε...

Πολύ ωραία ανάρτηση, εμπεριστατωμένη όπως πάντα...
Μπράβο Ευαγγελία μου...
Ωραίο και το ρητό...
Καλό απόγευμα, σε φιλώ...

Roadartist είπε...

Πάρα πολύ όμορφη ανάρτηση, μπράβο και από εμένα!
Οι επιλογές σου μια και μία !!
Μόνο μια διευκρίνηση..έγινε μια παρανόηση δεν το εμπνεύστηκα εγώ το παιχνιδάκι αυτό, αλλά η batgirl, απλά έπαιξα..
Πολύ καλή εβδομάδα Ευαγγελία, καλό μήνα!

η κοπέλα με το καναρινί φόρεμα είπε...

Ασπάζομαι απόλυτα την άποψη σου περί τέχνης, αυτήν την περίοδο της ζωή μου, γιατί δεν σου κρύβω πως αλλάζουν τα ρεύματα που επικροτώ με την εκάστοτε διάθεση μου. Ίσως είναι και το άλλο, όσο μαθαίνω κάτι καινούριο, τόσο πιο πολύ ενθουσιάζομαι! Σου έχω πει πως αναρτήσεις σου με εκφράζουν και πως κάθε φορά φεύγω και πιο πλούσια. Σε φιλώ καλή μου και γλυκό Νοέμβρη να έχουμε!

faraona είπε...

Eυαγγελια μου
να πω οτι σ εχουμε χασει λιγο ...η μου φαινεται?

Αυτο το παιγνιδι το εκανες εικαστικο δρώμενο παιδακι μου μπραβο σου!!!

Καλο μηνα

eva είπε...

@artanis, εγώ σ' ευχαριστώ για την πρόσκληση. Από τις πιο όμορφες ιδέες για παιχνίδι... κι ας μην ήταν τελικά της αρτίστας! :))

Πολλά φιλιά :)

eva είπε...

@roadartist, την artanis να μαλώσεις που διέρευσε ψευδή στοιχεία!! :))
Πάντως θα σου πήγαινε πολύ, οπότε... μικρό το κακό :))

Σ' ευχαριστώ πολύ, γλυκιά μου, για τα καλά σου λόγια.

Καλή σου μέρα :)

eva είπε...

@καναρινένια μου, χαίρομαι πολύ που δεν είσαι αρνητική στην αφηρημένη τέχνη. Συνήθως, όσο πιο ευκολόπεπτη είναι μια μορφή τέχνης, τόσο πιο αποδεκτή γίνεται από τον κόσμο.

Τα λόγια σου με τιμούν, όπως πάντα.

Σ' ευχαριστώ πάρα πολύ.

Πολλά φιλιά :)

eva είπε...

@faraona, δεν σου φαίνεται. Μου έχουν μείνει δυο βδομάδες για να παραδώσω εργασία και είμαι πνιγμένη αυτό το διάστημα, υπόσχομαι όμως ότι θα επανορθώσω σύντομα! :))

Σ' ευχαριστώ, καλή μου, για το όμορφο σχόλιο. Το τερπνόν μετά του ωφελίμου, καλή μου :))

Καλή σου μέρα :)

ΣΟΦΙΑ ΣΤΡΕΖΟΥ είπε...

Καλή σου μέρα Ευαγγλία μου. Η γλώσσα του χρώματος. ΄Ενα ανπανάληπτο μάθημα αισθητικής και επεξήγησης της εικαστικής τέχνης με τρόπο απλό, κατανοητό και τόσο ποιητικό. Σ' ευχαριστούμε γι' αυτό το σκλαβωμένο όραμα του καλλιτέχνη μετά την γέφυρα όπως σωστά επισημαίνεις και του υπερραλισμού θα πρόσθετα. Αυτή η πρωτοποριακή ζωγραφική που βρίσκεται απέναντι από τον εμπειρικό και στατικό υλισμό. Είναι η αναδημιουργία που θέλει να επιβάλλει την πνευματική κυριαρχία και να κάνει τον δημιουργό ποιητή δίνοντας λυρική πνοή στο απεικόνημα. Θέλει να απαλλάξει κάθε τι περιττό στην έκφραση, θέτοντας το πρόβλημα του υποκειμενισμού στην ενσυναίσθηση και την ιδεατή αντιληπτικότητά του. Αυτή του η ψυχική ανάπλαση είναι που ελευθερώνει τον εσωτερικό του κόσμο και μας προσφέρει το όραμα της ψυχής του.
Συγνώμη αν παρασύρθηκα από την σκέψη μου και έκανα κατάχρηση του φιλόξενου χώρου σου.

eva είπε...

@σοφία, χαρά μου να βλέπω να γεννιούνται τέτοιες σκέψεις εδώ μέσα. Η αφηρημένη τέχνη δεν δείχνει μονοπάτια ούτε κατευθύνει. Αυτή είναι η δύναμή της. Ο ζωγράφος έχει την ελευθερία να εκφραστεί ελεύθερος από τεχνοτροπικά στεγανά και ο θεατής να επιλέξει πάλι ελεύθερα αυτό που θέλει να του εκφράσει το έργο.

Καλό σου βράδυ :)

ΣΟΦΙΑ ΣΤΡΕΖΟΥ είπε...

Ευαγγελία μου καλησπέρα. Χαίρομαι και γω, για την γέννεση των σκέψεων που μπορούν και φέρνουν κοντά εκλεκτικές συγγένειες. Εκείνο που θέλω να πω είναι πως αναγνωρίζω στη μοντέρνα τέχνη την αισθητική συγκίνηση του έργου όχι ως ψυχικό ξέσπασμα αλλά ως πνευματική κατάκτηση και καταγραφής του έργου του καλλιτέχνη. ΄Οσο για τον τρόπο έκφρασης θα συμφωνήσω μαζί σου ως προς την ελευθερία έκφρασης του αντικειμένου χωρίς τεχνοτροπικά στεγανά και πρώτυπα. Καλό βράδυ.
Υ.Γ.΄Ενα πρόβλημα το πρωί στον υπολογιστή μου έφαγε κάποια έψιλον, θαρρώ πως το είδες.

eva είπε...

@σοφία μου, συμφωνώ. Η τέχνη είναι και ψυχική και εγκεφαλική υπόθεση. Το γεγονός ότι κατάφερε να απεγκλωβιστεί από τον κορεσμό στο οποίο είχε φτάσει ο φθίνοντας ακαδημαϊσμός και να αλλάξει πορεία προς τον εξπρεσιονισμό και τον σουρεαλισμό, πορεία που ήδη είχε αρχίσει να διαφαίνεται από τις πρώτες προσπάθειες των ιμπρεσιονιστών ζωγράφων, δείχνει πόσο εγκεφαλική μπορεί να γίνει.
Η στροφή από το έξω στο μέσα, από το συνειδητό στο υποσυνείδητο, από τη λογική στο συναίσθημα, όλα αυτά δεν ήταν επουδενί αυτονόητα ούτε και αποδεκτά, ο κόσμος πολύ δύσκολα μπόρεσε να τα δεχτεί, και δίκαια θεωρούνται επανάσταση στα εικαστικά δρώμενα.
Φοβερές εποχές, αν με ρωτήσεις :))

Πολλά φιλιά :)

Antoine είπε...

Έκακτα! Ο αγαπημένος μου εξπρεσιονιστής σε ευχαριστεί μέσω εμού που τον επέλεξες έμμεσα μέσω του Μπουζιάνη!
Σήμερα μάλιστα καθώς περπατούσα στο πανεπιστήμιο σκεφτόμουν τον Μπουζιάνη λέγοντας πόσο σημαντικό είναι το έργο του.

Υ.Γ. Την έλαβες την ανανεωμένη πρόσκληση;

ΣΟΦΙΑ ΣΤΡΕΖΟΥ είπε...

Δεν πρέπει Ευαγγελία μου να ξεχνάμε πως η αισθητική έγινε επιστήμη. Το *Αριστοτελικό θαυμάζειν* βρήκε αποδέκτες με επάρκεια στην κατανόηση της έκφρασης, της καμπύλης του, της τελευταίας χρωματικής πινελιάς του καλλιτέχνη και κατέστι δυνατό να ερμηνεύσει όλη αυτή την έκρηξη, το επαναστατικό μανιφέστο μιας τέχνης που φάνταζε ακατανόητη.
Καλό απόγευμα.

Σταλαγματιά είπε...

Αν και δεν έχω γνώσεις πάνω στην τέχνη της ζωγραφικής, πάντα ξεχώριζα πίνακες για το συναίσθημα που μου έβγαζαν, μου άρεσε λοιπόν πολύ ο τρόπος που περιέγραψες την τέχνη αυτή.
Όσο για την σονάτα τι να πω τα λέει όλα μόνη της!!

Talisker είπε...

Ποσο μου αρεσει να ερχομαι εδω
ποσομου αρεσουν αυτες οι αναρτησεις ..
δεν θα σου πω τα ιδια
στα λεω καθε φορα
αλλα ξερεις κατι

?
πως μας βλεπω να πηγαινουμε τελικα στου Αντωνη!!:)

υγ και ελα δεν εχω προσκλησ
εχω προκληση την οποια μπορεις να μη δημοσιευσεις καν
:)

eva είπε...

@antoine, είσαι στην ιατρική σχολή και μονολογείς για τον Μπουζιάνη;; Καλά, πιο κουλτουριάρης γιατρός από σένα, δεν νομίζω ότι θα υπάρξει, αυτό πρέπει να το πούμε!! :))
Χαίρομαι που ταιριάζουν τα εικαστικά μας γούστα, αν και με τον Καραβάτζιο... προς άλλη κατεύθυνση με είχες προσανατολίσει!
Ήταν πολύ ευχάριστη η έκπληξη :)

Δεν μου έχει έρθει η καινούργια πρόσκληση. Στείλε μου μέιλ με μέρα, ώρα και μέρος και θα προσπαθήσω να είμαι εκεί.

Πολύ καλημέρα :))

eva είπε...

@σοφία, το κατανοείν είναι που ενισχύει το θαυμάζειν ακόμα περισσότερο. Όμως, μερικές φορές είναι νομίζω ότι είναι καλύτερα απλά να αφήνουμε την τέχνη να μας καθηλώνει με το μυστήριο και την ομορφιά της, χωρίς υπεραναλύσεις και υπερεπεξηγήσεις. Είναι αυτό που είναι και γι' αυτό την χαιρόμαστε. Αν καταφέρουμε και δώσουμε απάντηση σε όλα της τα γιατί, ακόμα καλύτερα, αλλά έχω την αίσθηση πως πάντα θα κρατά μερικά για τον εαυτό της.

Πάντα χαρά μου τα σχόλιά σου.

Καλή σου μέρα :)

eva είπε...

@anastasia, το ότι σου βγάζει αυτά που λες, θεωρώ πως είναι πολύ πιο σημαντικό από μια στεγνή γνώση της γλώσσας της. Έχεις την ουσία. Είσαι ανοιχτή στον κυριότερο λόγο ύπαρξής της, που είναι... να συγκινήσει, κι αυτό είναι που έχει τελικά σημασία. Όλα τα υπόλοιπα έπονται.

Για το σονέτο, δεν έχω παρά να συμφωνήσω. Για μένα ο Σαίξπηρ είναι ο ορισμός της ποίησης.

Σε φιλώ, καλή μου. Καλή σου μέρα :)

eva είπε...

@talisker, ελπίζω να τα καταφέρω και να έρθω. Θα χαρώ πολύ να τα πούμε και από κοντά!

Δική μου η χαρά, όταν έρχεσαι, το ξέρεις! :))

Πολλά φιλιά :)

. είπε...

Πάντα κατατοπιστικότατη στην ενημέρωσή μας όσον αφορά τη τέχνη. Υπέροχο πραγματικά το ποίημα του Σαίξπηρ και σοφός ο καθηγητής σου!

Να είσαι πάντα καλά
Καλό σου βράδυ!

VAD είπε...

Mπήκα μόνο για να διαβάσω και να μάθω,όχι για να σχολιάσω,ευθαρσώς δηλώνω ανίδεος,δε με εκφράζει ο ξερολισμός.
Εμαθα και σ'ευχαριστώ γι αυτό!
Καλό τριήμερο νάχεις...

eva είπε...

@ανασαιμιά μου, σ' ευχαριστώ, γλυκιά μου, για τα καλά σου λόγια. Ο καθείς... με τα ελαττώματά του :))

Να' σαι καλά, φιλιά :)

eva είπε...

@vad, κι εγώ στη διαδικασία είμαι, μη νομίζεις,... και μάλλον στη διαδικασία θα μείνω. Το προτιμώ!

Καλό τριήμερο και σε σένα :)

amazone είπε...

Δεν ήξερα αυτό το ποίημα του Σαίξπηρ!!!ΜΟυ άρεσε πολύ όπως και ο πίνακας, ο οποίος είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακός με την πληθώρα χρωμάτων που έχει.
Όσο για το ρητό,αληθεύει κατά την αποψή μου.

Καληνύχτα

eva είπε...

@amazone, το ποίημα ανήκει στη συλλογή των σονέτων του.
Χαίρομαι που σου άρεσαν οι επιλογές μου. Σ' ευχαριστώ για το πέρασμα.

Καλή εβδομάδα