Ω κοινόν αυτάδελφον Ισμήνης κάρα..

Πριν από λίγες μέρες ήρθε να με δει ένα παιδί της γειτονιάς μου, μαθητής της Γ' Γυμνασίου. Με παρακάλεσε να τον βοηθήσω με το μάθημα των αρχαίων ελληνικών που έδινε την επόμενη μέρα. Διάβαζε όλο τον χρόνο συστηματικά, μέτριος προς το καλό η απόδοσή του, τώρα όμως που πλησίαζαν οι εξετάσεις έδειχνε φανερά αγχωμένος. Φυσικά προθυμοποιήθηκα να τον βοηθήσω παρόλο που ο χρόνος ήταν λίγος, κι έτσι, μετά από κάμποσες ώρες, όταν η ύλη είχε βγει και το άγχος είχε κάπως καταλαγιάσει, πιάσαμε την κουβέντα για το συγκεκριμένο μάθημα. Ο προβληματισμός του: "Μα, γιατί αρχαία; Τι τα θέλουμε; Γιατί μας παιδεύουν έτσι; Τι χρήση έχουν οι περισπωμένες, τα ανώμαλα παραθετικά, η ευκτική, η δοτική; Αφού η λέξη 'αυτός' σημαίνει: αυτός, γιατί δεν το λέγανε και τότε έτσι, αλλά σήμαινε 'ο ίδιος'; Χάθηκε να τα μεταφράσουν στα ελληνικά;"

Και λέγοντας 'ελληνικά' το παιδί εννοούσε τα νέα ελληνικά... Τα αρχαία ήταν για κείνον μια ξένη γλώσσα, μια αντίληψη που έχει το 99.9 τοις εκατό των ελληνόπουλων. Δεν βρίσκουν κανένα συνδετικό κρίκο με τη γλώσσα του τότε, αφού κανείς δεν έχει μπει στον κόπο να τους εξηγήσει, ώστε να καταλάβουν.

Το θέμα ελληνική γλώσσα και εξέλιξή της είναι ένα τεράστιο κεφάλαιο του ελληνικού πολιτισμού, το οποίο όμως έχει μείνει στα αζήτητα. Αυτό βέβαια, αφορά εμάς, γιατί στο εξωτερικό, η αναγνώριση της σπουδαιότητας της αρχαίας ελληνικής και της ζωτικής συμβολής της στο σήμερα, σε όλους τους τομείς που χρειάζονται ένα γερό γλωσσικό εργαλείο που να έχει τη δύναμη να στηρίξει εκφραστικά τις θεωρίες και τις έρευνές τους (βλέπε ιατρική, αστρονομία, επιστήμη της πολιτικής, κλασική φιλολογία, μαθηματικά κ.ο.κ.) είναι δεδομένη. Γι' αυτό και σε όλα τα αξιόλογα πανεπιστήμια του κόσμου η εκμάθηση των αρχαίων ελληνικών αποτελεί βασικό πεδίο γνώσης.

Διάβασα πρόσφατα ότι υπήρξε διάθεση από την αγγλική κυβέρνηση να καταργη
θούν τα αρχαία ελληνικά σε κάποια βαθμίδα εκπαίδευσης, και οι ίδιοι οι μαθητές και καθηγητές επαναστάτησαν προκειμένου να μην γίνει δεκτό ένα τέτοιο νομοσχέδιο. Εδώ, οι επαναστάσεις γίνονται ακριβώς για τον αντίθετο λόγο.. ας πει υπουργός παιδείας ότι η αρχαία ελληνική θα μπει σε μία ακόμα τάξη και θα τον φάνε ζωντανό. Ωστόσο, τα παιδιά μας κάνουν και δεύτερη ξένη γλώσσα ήδη από την ε' δημοτικού και την ίδια ώρα δεν ξέρουν βασικούς κανόνες ορθογραφίας όχι της αρχαίας, αλλά της νέας ελληνικής, της γλώσσας δηλαδή που μιλούν σήμερα. Από εκεί και πέρα, νομίζω ότι κανείς δεν μπορεί να καταλογίσει σε αυτά τα παιδιά την ευθύνη για το αδιαμφισβήτητο πλέον γεγονός ότι ούτε να γράψουν ορθά ξέρουν, ούτε και να εκφραστούν, αφού και το μάθημα της έκθεσης μάλλον θεωρήθηκε περιττό και δεν υπάρχει ως αυτόνομο θεωρητικό μάθημα παρά μόνο στις τελευταίες τάξεις του λυκείου...

Η γλώσσα είναι ένας ζωντανός οργανισμός που ακολουθεί την ανθρώπινη σκέψη: πολύπλοκη σκέψη συνεπάγεται πολύπλοκη γλώσσα για να μπορέσει να εκφράσει αυτή την σκέψη. Γι' αυτό και τα αρχαία ελληνικά έχουν τόση πολυπλοκότητα (σύμφωνα με τα δικά μας δεδομένα του νεοέλληνα πάντα). Προσπαθούσε να ακολουθήσει τα άλματα της νοητικής εξέλιξης της φυλής μας. Να σημειώσω, έτσι για να κάνουμε και κάποιες συγκρίσεις, ότι η αγγλική γλώσσα ξεκίνησε να υπάρχει ως γραπτός λόγος μόλις από τον 6ο αιώνα.. μετά Χριστόν!... Κι αν απορείτε τι χρήση έχει σήμερα μια πεθαμένη γλώσσα, να αναφέρω απλά ότι λέξεις σημερινές όπως μητέρα, σιτάρι, τρίποδας, Δήμητρα και τόσες που τώρα δεν τις έχω πρόχειρες στη μνήμη, έχουν επίσημη ημερομηνία ύπαρξης περίπου το 1200 προ Χριστού, και όχι μετά (βλέπε γραμμική Β, μετά την πτώση του μυκηναϊκού πολιτισμού).

Όταν λοιπόν λέμε μετάφραση αρχαίου κειμένου, δεν θα μπορούσαμε να κάνουμε πιο ολέθριο σφάλμα. Και το κάνουν οι ίδιοι οι φιλόλογοι! Μετάφραση δεν κάνουμε εντός της ίδιας γλώσσας, απόδοση στην εξέλιξή της κάνουμε, που είναι η νέα ελληνική. Δεν είναι ξένη γλώσσα τα αρχαία για να μεταφραστούν, ξένη την έχουμε κάνει εμείς και γι' αυτό τα παιδιά δεν θέλουν να έχουν καμία σχέση με το άθλημα...