Αν ανατρέξει κανείς στη νεότερη ιστορία της τέχνης διαπιστώνει ότι σε κάθε περίοδο υπήρξαν λίγο ως πολύ κάποιες κοινές κατευθυντήριες γραμμές σε τεχνοτροπίες και ιδεολογικές αφετηρίες. Όλα βρίσκονταν σε άμεση συνάρτηση με το ιστορικό γίγνεσθαι της περιόδου, αλλά και με το τι συνέβαινε στον ευρύτερο ευρωπαϊκό χώρο, που πάντα βέβαια προπορευόταν σε πρωτοτυπία και καινοτομίες. Ήρθε λοιπόν η μόδα του κλασικισμού, μετά του ρομαντισμού, ύστερα έκανε την εμφάνισή της η ηθογραφία, ο ρεαλισμός.. Και εντάξει ως εκεί, όλα αυτά τα ρεύματα και οι τεχνοτροπικές τάσεις θεωρήθηκαν ως παράδοση και έγιναν ευρέως αποδεκτά. Με τον μοντερνισμό, τι γίνεται; Πάλι ρεαλισμός, πάλι εσωτερικοί μονόλογοι, αλλά όλα κατακερματισμένα πλέον. Φεύγει το διήγημα, έρχεται το μυθιστόρημα, εκλείπει το επικό, έρχεται η εσωτερικότητα, το εγώ, η υποκειμενική λήψη της πραγματικότητας. Δεν σταματάει όμως εκεί. Μετά την κάμψη της ήττας σε πολιτικό και ιστορικό επίπεδο (κατάρρευση Μεγάλης Ιδέας, χαμένες πατρίδες, βαλκανικοί, παγκόσμιοι πόλεμοι, κατοχή, αντίσταση, ήττα αριστεράς, μεταξική δικτατορία και πάει λέγοντας), η ηττοπάθεια και στην λογοτεχνία, πάλι η τέχνη κατά πόδας. Οράματα και ιδεολογίες που σβήσαν, ηγέτες που δεν υπάρχουν και μια πατρίδα που ολοένα συρρικτώνει και εξαφανίζεται.. Οι λογοτέχνες στρέφονται προς αναζήτηση απαντήσεων σε υπαρξιακά πλέον ζητήματα και η τεχνοτροπία τους ακολουθεί: αποσπασματικότητα, ελλειπτικότητα, ο χρόνος να τρέχει μπρος πίσω, η τάξη εξαφανίζεται, η αρμονία επίσης, χάος, εγκλωβισμός και απογοήτευση, όλα χαρακτηριστικά ενός μετα-μοντερνισμού και μετα-υπερρεαλισμού που ακολουθεί κατά πόδας την σύγχρονή τους πραγματικότητα. Πολυπρόσωπα έργα, υπερίσχυση του υποσυνείδητου, λόγος που βγαίνει σπασμωδικά, μέσα από σπασμένες προτάσεις, ακατάστατη στίξη και σύνταξη, άλογες σκέψεις και μια απουσία αίτιου-αιτιατού που υποχρέωνε τον δέκτη να συμμετάσχει, τον διέταζε να στίψει το μυαλό του προκειμένου να βρει τι βρίσκεται ανάμεσα στις λέξεις, να φτάσει σε ένα συμπέρασμα, σε μια ουσία..
Ωραία! Και μετά; Μετά την ουσία, τι;...
Σήμερα βρισκόμαστε σε ένα επόμενο στάδιο από αυτό. Οι γενιές με τα κοινά οράματα και τις παράλληλες πορείες έχουν εκλείψει, το ίδιο και η αναζήτηση για κάτι καινούργιο και πρωτοποριακό. Και το κυριότερο; Φαίνεται πως έχει χαθεί η ουσία. Βλέπεις, διαβάζεις κάτι ακραίο και αναζητάς πίσω από αυτό, τον λόγο, το τι υπαινίσσεται ο δημιουργός.. και δεν βρίσκεις τίποτα, κανέναν συνειρμό, κανένα υπόβαθρο θεωρητικό ή συνομιλία με το παρελθόν ή έστω με το μέλλον. Είναι όμως έτσι; Ή μήπως είναι αυτό ακριβώς που θέλουν να καταδείξουν οι σημερινοί δημιουργοί, το ότι δηλαδή όσο και να ψάξεις, δεν πρόκειται να βρεις κανένα απολύτως νόημα, καμιά ουσία;
Και πάλι δηλαδή, η τέχνη μιμείται τη ζωή; Ένα γίγνεσθαι και μια ιστορική συγκυρία απόλυτης διάλυσης τόσο σε εθνικό επίπεδο, όσο και σε ατομικό; Ο άνθρωπος έχει χάσει το ενδιαφέρον του για τα σημαντικά και τα πανανθρώπινα, και είναι φυσικό: όταν γύρω σου όλα καταρρέουν, ποιος ο λόγος να ψάξεις για την ουσία και να την εκφράσεις μέσα από την τέχνη σου; Αφού κάτι τέτοιο δεν ανταποκρίνεται πλέον σε κανένα επίπεδο. Έτσι θα μπορούσε να εξηγηθεί όλος αυτός ο καταιγισμός από έργα που μας κάνουν να αναρωτούμαστε: είναι τέχνη τώρα αυτό που βλέπω ή μια μπούρδα στο τετράγωνο;
Κι όμως, είναι τέχνη. Ζούμε στην εποχή της μη ουσίας και ως συνεπακόλουθο, μη ουσίας θα είναι και η τέχνη της - μη έλλογης, τουλάχιστον - δεν θα μπορούσε να ήταν και διαφορετικά.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου