Διασχίζοντας την Ελλάδα: Αθήνα-Έβρος σε 60 ώρες

Οι κάτοικοι της Ελλάδας είναι χωρισμένοι σε δυο μεγάλες κατηγορίες: σε αυτούς που ζουν στο λεκανοπέδιο της Αττικής και σε όλους τους υπόλοιπους. Αν ανήκεις στην δεύτερη κατηγορία, έχει καλώς. Αν όμως ανήκεις στην πρώτη και ζεις σε μια αχανή και απρόσωπη τσιμεντούπολη σαν την Αθήνα, όπου οι ώρες της ημέρας ποτέ δεν είναι αρκετές και οι ρυθμοί της ζωής πολύ συχνά ξεφεύγουν από τον έλεγχο απομυζώντας όλη σου την ενέργεια, κάτι τριήμερα όπως αυτό που μας πέρασε, μπορούν να αποβούν όαση στην καθημερινότητά σου.

Η απόφαση πάρθηκε εν μία νυκτί. Ένα οδοιπορικό με αφετηρία την Αθήνα και τερματισμό τον μεθωριακό σταθμό των Καστανιών του Έβρου, στο βορειοανατολικότερο άκρο της χώρας. Έχοντας κερδίσει μία ώρα λόγω της αλλαγής της ώρας, η αναχώρηση προγραμματίστηκε για τις 7 το πρωί της Κυριακής. Στο ύψος της Μαλακάσας έπιασε η βροχή και δεν σταμάτησε να βρέχει μέχρι το ύψος της Λάρισας. Τα σύννεφα είχαν ακουμπήσει το βάρος τους στις πλαγιές των βουνών, η άσφαλτος γυάλιζε σαν καινούργια κι εμείς ανηφορίζαμε μαζί με τους λίγους που είχαν αποφασίσει να εκδράμουν όπως κι εμείς από το κλεινόν άστυ για τις γιορτινές μέρες. Όλα είχαν βαφτεί σε φθινοπωριάτικα χρώματα και ένας μελαγχολικός καιρός σε όλες τις αποχρώσεις του γκρι έκανε το τοπίο χειμωνιάτικο, αφήνοντας πίσω όλο το άγχος και το στρες της αστικής καθημερινότητας.

Γύρω στις 10:00 π.μ. φτάσαμε στην πόλη της Λάρισας, η οποία έδειχνε ακόμη να κοιμάται, αφού λίγοι ήταν οι κάτοικοι που κυκλοφορούσαν στους δρόμους της, με μέσον όρο ηλικίας τα 70-75 χρόνια. Έρημες πλατείες, δρόμοι χωρίς κίνηση, μαγαζιά κλειστά, οι καφετέριες άφαντες. Ούτε μία καφετέρια ανοιχτή, ούτε μία όμως! Όλοι όσοι ήθελαν να πιουν καφέ είχαν μαζευτεί στο γνωστό ελληνικό φαστφουντάδικο, το οποίο είχε μετατραπεί σε καφενείο ηλικιωμένων! Η εικόνα προκαλούσε εντύπωση. Ηλικιωμένοι με κινητά στο χέρι, με MP3 στα αυτιά, με γυαλιά ηλίου τύπου Matrix, να ακούν rap μουσική μέσα σε φαστφουντάδικο και με τη νεολαία της Λάρισας να λάμπει δια της απουσίας της! Φυσικά, κι εδώ, όπως και σε πολλές άλλες πόλεις της Ελλάδας, η εγκατάλειψη των νεοκλασικών κτηρίων ήταν εμφανής.

Στις 12:00 μ.μ. διασχίζαμε την ομιχλώδη κοιλάδα των Τεμπών και ένα τέταρτο αργότερα ξεπρόβαλε μπροστά μας το επιβλητικό κάστρο του Πλαταμώνα.

Στις 13:00 μ.μ. φτάσαμε στην Θεσσαλονίκη. Η μέρα επέβαλε το απαραίτητο προσκύνημα στον βυζαντινό ναό του πολιούχου της, Αγίου Δημητρίου, μια πεντάκλιτη βασιλική η οποία χτίστηκε γύρω στο 500 πάνω στον τάφο του μεγαλομάρτυρα Δημητρίου και ένα από τα λαμπρότερα πρωτοχριστιανικά μαρτύρια. Μεταξύ των ετών 629 και 634 μια πυρκαγιά προκάλεσε μεγάλη καταστροφή στον ναό κι έτσι έχουμε δύο διακοσμητικές φάσεις, οι οποίες σε αντίθεση με όλες τις υπόλοιπες βυζαντινές εκκλησίες, δεν εντάσσονται σε ένα μελετημένο εικονογραφικό πρόγραμμα αλλά είναι μεμονωμένες συνθέσεις σαν αφιερώματα πιστών.

Η επόμενη στάση στο οδοιπορικό θα ήταν η Καβάλα. Η είσοδος στην Εγνατία οδό άφησε τις καλύτερες εντυπώσεις. Πρόκειται για ένα πολύ φιλόδοξο έργο, το οποίο λύνει το οδικό πρόβλημα ολόκληρης της βόρειας Ελλάδας, μειώνοντας κατά πολύ τον χρόνο και τις αποστάσεις και προσφέροντας μια ξεκούραστη και ασφαλή διαδρομή. Και φυσικά, σε αντίθεση με τους υπόλοιπους εθνικούς άξονες της Ελλάδας, στην Εγνατία δεν υπάρχουν πουθενά διόδια! Αριστερά και δεξιά απλωνόταν η ελληνική γη με τους ήπιους αμμόλοφους και τις αχανείς εκτάσεις, τα καταπράσινα τοπία, και ανάμεσα, οι λίμνες της Κορωνείας και της Βόλβης με τα ακίνητα νερά και την έντονη χλωρίδα και πανίδα που θύμιζαν τοπία της βόρειας Ευρώπης.

Περάσαμε το πεδίο εκπαίδευσης των ειδικών δυνάμεων (snipers) στη Ρεντίνα, διασχίσαμε τον ποταμό Στριμώνα, περάσαμε τις ιαματικές πηγές των Ελευθερών και στις 17:00 μ.μ. είδαμε από ψηλά την πρώτη πανοραμική άποψη της πόλης όπου θα διανυκτερεύαμε: της πολυαγαπημένης Καβάλας, μιας πόλης που όσες φορές και να την επισκεφτείς, δεν χορταίνεις να την απολαμβάνεις (εγώ τουλάχιστον!)

Χτισμένη αμφιθεατρικά γύρω από το λιμάνι της, με τη Θάσο να διαγράφεται αμυδρά στον ορίζοντα, το ρωμαϊκό της υδραγωγείο σε άριστη κατάσταση, λες και χτίστηκε χτες, και το κάστρο της αγέρωχο να της δίνει ένα ιδιαίτερο χρώμα και χαρακτήρα, είναι μια πόλη που σε αιχμαλωτίζει από την πρώτη στιγμή.

Σεργιανίσαμε στο λιμάνι την ώρα που όλοι οι θαμώνες των καφέ και εστιατορίων ήταν προσηλωμένοι στους δύο ποδοσφαιρικούς αγώνες της Κυριακής, περπατήσαμε στα στενά της ανακαλύπτοντας κρυμμένες ομορφιές και υπέροχα κτήρια που διατηρούν άθικτο τον χαρακτήρα μιας άλλης εποχής και εξαντλημένοι μετά από το πολύωρο ταξίδι διανυκτερεύσαμε σε ένα ξενοδοχείο στην άκρη του λιμανιού.

Την επομένη ξημέρωσε μια μουντή μέρα. Η θέα από το μπαλκόνι του ξενοδοχείου ήταν ανεπανάληπτη. Δυστυχώς, δεν μπορούσαμε να μείνουμε περισσότερο, γιατί μας περίμενε ακόμα πολύς δρόμος. Ξαναβγήκαμε στην σχεδόν απάτητη Εγνατία οδό, προσπεράσαμε τα διυλιστήρια που επεξεργάζονται το πετρέλαιο που έρχεται με αγωγό από τη Θάσο στα περίχωρα της Καβάλας, και πήραμε τον δρόμο προς τον Έβρο. Κάθε στροφή μας επιφύλασσε ένα διαφορετκό τοπίο. Πλατιές πεδιάδες και στο βάθος να αχνοφαίνονται λόγω της πρωινής πάχνης χαμηλοί αμμόλοφοι, χρώματα της ώχρας και του κεραμιδιού στις φυλλωσιές των δέντρων, μια πανδαισία χρωμάτων και ονειρεμένων τοπίων της ελληνικής υπαίθρου που δεν χόρταινες να βλέπεις και να απολαμβάνεις.

Έχοντας περάσει την Χρυσούπολη, την αρχαία Τόπειρο, τον ποταμό Νέστο και την πόλη της Ξάνθης, την οποία είδαμε να απλώνεται κατά μήκος της Εγνατίας σε μια ατέλειωτη στενή ζώνη στους πρόποδες των λόφων, φτάσαμε στην περιβόητη (λόγω Βατοπεδίου) λίμνη Βιστωνίδα. Τριγύρω ο τόπος ήταν γεμάτος αλυκές και συστάδες καλλιεργήσιμης λεύκας που στόλιζαν το επίπεδο τοπίο, ενώ σμήνη από ερωδιούς, πελαργούς, αγριόπαπιες και κύκνους στιγμάτιζαν με το πέταγμά τους τον συννεφιασμένο ουρανό.

Λίγο μετά τις 10:00 μ.μ. είχαμε φτάσει στην Κομοτηνή, μια εντελώς άναρχη πόλη, νωτισμένη από το ανελέητο πέρασμα του χρόνου και με δυναμική την παρουσία του μουσουλμανικού στοιχείου. Μιναρέδες έσκιζαν τον αστικό ουρανό σε πολλά σημεία της πόλης, που έδειχνε να ασφυκτιά από τον κόσμο, την κίνηση στους στενούς της δρόμους και τα παμπάλαια κτήρια που στοιβάζονταν το ένα πάνω στο άλλο.

Συνεχίσαμε για Αλεξανδρούπολη ξαναμπαίνοντας στην Εγνατία οδό. Διασχίσαμε τον ποταμό Λισσό και γύρω στις 11:30 π.μ. είδαμε να ξεπροβάλει ο Φάρος της Αλεξανδρούπολης (που κάνει και ωραίο συνειρμό με τον Φάρο της Αλεξάνδρειας… σε επόμενο ταξίδι αυτά!).

Η Αλεξανδρούπολη είναι μία καθ’ όλα σύγχρονη πόλη, με μοντέρνα κτήρια, μεγάλους οδικούς άξονες και πλατείες, και ανοιχτούς χώρους περιπάτου για τους κατοίκους της. Μια πόλη που σφύζει από ζωή. Φτάσαμε ακριβώς στην ώρα της κατάθεσης στεφάνου στο μνημείο πεσόντων της πόλης. Εδώ θα πρέπει να αναφερθώ και στην απαράδεκτη εικόνα του αγήματος, το οποίο άφηνε μια εικόνα αποδιοργάνωσης, αφού ο ένας κοιτούσε τις μπότες του, ο άλλος τα πουλάκια στον ουρανό, όλοι αφηρημένοι και στον κόσμο τους και ο διοικητής τους αδιάφορος. Απαράδεκτη εικόνα και ανεπίτρεπτη για στρατιωτικό άγημα.

Μετά από το σύντομο διάλειμμα στην Αλεξανδρούπολη, αρχίσαμε να ανηφορίζουμε κατά μήκος του ποταμού Έβρου. Περάσαμε το ονομαστό για την παραγωγή μεταξωτών Σουφλί, τα Λάβαρα, τους Ψαθάδες, το Θούριο, το Νέο Χειρώνιο, την πόλη της Ορεστιάδας (θα σταματούσαμε στην επιστροφή), τα Νέα Βύσσα, την Καβύλη. Όσο ανεβαίναμε προς τα σύνορα τόσο εντεινόταν η στρατιωτική παρουσία στην περιοχή, με παρατηρητήρια και πυροβολεία στις παρυφές των λόφων, τη διέλευση αντιαρματικών τζιπ στους δρόμους κλπ.

Γύρω στις 14:30 μ.μ. είχαμε φτάσει στον ποταμό Άρδα, δίπλα στα Ρίζια, με την ανυπέρβλητη φυσική ομορφιά ενός ειδυλλιακού παραδεισένιου τοπίου που σου έπαιρνε την ανάσα. Μισή ώρα αργότερα, στις 15:00 μ.μ. φτάσαμε στις Καστανιές, τον μεθωριακό σταθμό πάνω στα σύνορα με την Τουρκία, το σημείο τερματισμού του σύντομου αυτού οδοιπορικού. Μια μικρή στάση στην Ορεστιάδα, ένα βιαστικό πέρασμα από το Διδυμότειχο και επόμενη στάση η Θεσσαλονίκη, όπου και θα διανυκτερεύαμε, προκειμένου να δούμε την επομένη την μεγάλη στρατιωτική παρέλαση.

Φτάσαμε στη Θεσσαλονίκη εξαντλημένοι. Όμως, μας περίμενε μια υπέροχη έκπληξη. Η τύχη το έφερε να διανυκτερεύσουμε σε ένα καταπληκτικό ξενοδοχείο στην καρδιά της συμπρωτεύουσας, το οποίο στεγαζόταν σε ένα άψογα διατηρημένο νεοκλασικό αρχοντικό του 1924! Εξαιρετική διακόσμηση, ψηλοτάβανα δωμάτια, ξύλινα πατώματα, πλούσιες βαριές κουρτίνες, το ασανσέρ του σιδεροκατασκευή με κουβούκλιο που ανεβοκατέβαινε με αντίβαρο και διπλές πόρτες, φουρούσια στα μπαλκόνια του, άψογη εξυπηρέτηση, τέλειο!

Την επομένη, ξημέρωνε η μέρα της μεγάλης επετείου. Είχαμε πολύ χρόνο ως την ώρα της παρέλασης κι έτσι σεργιανίσαμε στα στενά γύρω από τον παραλιακό. Οι δρόμοι ήταν ακόμα άδειοι. Περάσαμε από την ονομαστή γειτονιά των Λαδάδικων δίπλα στο λιμάνι, η οποία πήρε το όνομά της από τους ελαιοπαραγωγούς που φόρτωναν το λάδι τους στα πλοία πριν τη μεγάλη πυρκαγιά του 1917 που έκαψε ολόκληρη σχεδόν την πόλη, και μαζί μ’ αυτήν και την κακόφημη αυτή γειτονιά, λόγων των ιερόδουλων που δραστηριοποιούνταν εδώ ένεκα λιμανιού.

Η ευχέρεια του χρόνου μας επέτρεψε να μπούμε και στον Λευκό Πύργο (που πάντα έβλεπα απ’ έξω), όπου λόγω της επετείου είχε ελεύθερη είσοδο για το κοινό. Μια στενή ραμποειδής σκάλα περιμετρικά του πύργου σε οδηγούσε στα διάφορα επίπεδα, τα οποία φιλοξενούσαν αρχαιολογικά ευρήματα της περιοχής, καθώς και πλούσιο οπτικοακουστικό υλικό για την ιστορία του πύργου και της πόλης γενικότερα από όλες τις ιστορικές της φάσεις. Στον τελευταίο όροφο μπορούσες να βγεις έξω και εκεί σε περίμενε μια μοναδική πανοραμική άποψη της πόλης.

Γύρω στις 11:00 π.μ. ξεκίνησε η παρέλαση, στην οποία για πρώτη φορά φέτος προσκλήθηκαν όλοι οι υπουργοί αμύνης των βαλκανίων, καθώς και οι πρεσβευτές της Ιταλίας και της Τουρκίας, οι οποίοι έδωσαν το παρόν, όλοι πλην ενός, του υπουργού αμύνης… των Σκοπίων (εμείς πάντως τον καλέσαμε!). Στις 20:00 μ.μ. βρισκόμασταν πια στην Αθήνα εξαντλημένοι από την ταλαιπωρία του ταξιδιού αλλά χορτασμένοι από υπέροχες εικόνες από μια Ελλάδα πανέμορφη και πάντοτε

απρόβλεπτη

και μοναδικά ακαταμάχητη!

Το art & culture στα ερτζιανά

Χτες το βράδυ το μπλογκάκι μου πέρασε και επισήμως την πύλη των ερτζιανών!

Μετά από προσωπική πρόσκληση της Νανάς Τσούμα, το art & culture φιλοξενήθηκε στην εκπομπή της Κάτω από το κιόσκι, η οποία μεταδίδεται καθημερινά 11-12 μ.μ. από την ραδιοσυχνότητα της Νετ 105,8.

Θέλω να ευχαριστήσω προσωπικά την Νανά για την υπέροχη φωνή με την οποία έντυσε τα κείμενά μου και για τον όμορφο σχολιασμό της, να ευχαριστήσω και τους ακροατές της που σχολίασαν τόσο γλυκά τα όσα άκουσαν και να ευχηθώ στην εκπομπή της και στην ίδια καλές ακροαματικότητες και καλή συνέχεια.

Σ’ ευχαριστώ Νανά για την τιμή που μου έκανες. Το καταχάρηκα. Να’ σαι καλά!

Στο στόχαστρο η αυθεντικότητα του δίσκου της Φαιστού

Πριν από έναν αιώνα, τον Ιούλιο του 1908, μια ομάδα ιταλών αρχαιολόγων ξεκίνησε ανασκαφές μέσα στα μινωικά ανάκτορα της Φαιστού. Η προσπάθειά τους αυτή έμελε να στεφθεί από μια αναπάντεχη επιτυχία. Μέσα από τα παμπάλαια ερείπια του παλατιού αναδύθηκε ένα περίεργο πήλινο αντικείμενο, ένας κεραμικός δίσκος όχι μεγαλύτερος από 16 εκατοστά σε διάμετρο και πάχους 2,1 εκατοστών, καλυμμένος και στις δύο του πλευρές με περίεργα έντυπα σύμβολα που ακολουθούσαν σπειροειδή φορά, σύμβολα που θύμιζαν τα αιγυπτιακά ιερογλυφικά, αλλά που πρώτη φορά τα έβλεπε ανθρώπου μάτι. Η γραφή αυτή δεν είχε ταίρι. Ήταν μοναδική. Η ανακάλυψη ήταν σπουδαία. Ήταν η στιγμή που ο ιταλός αρχαιολόγος Λουίτζι Περνιέ θα περνούσε στην ιστορία με την ανακάλυψη μιας νέας ολοκαίνουργιας αιγαιακής γραφής τυπωμένης σε ένα μοναδικό αρχαιολογικό εύρημα:

τον περίφημο Δίσκο της Φαιστού.

Όπως ήταν φυσικό, η ανακάλυψη έκανε αστραπιαία τον γύρο του κόσμου και από τότε στρατιές αρχαιολόγων, με πρώτο και σημαντικότερο τον Arthur Evans, αλλά κι άλλων, φιλολόγων, παραφιλολόγων, συγγραφέων, γλωσσολόγων και ερευνητών δεν σταμάτησαν ούτε στιγμή να επιδίδονται με αυτοθυσία και πρωτόφαντο πάθος στο κυνήγι της αποκρυπτογράφησης αυτής της μυστηριώδους γραφής. Κατά καιρούς έχουν αποδοθεί πλήθος ερμηνείες ως προς το περιεχόμενο του δίσκου, όπως ότι πρόκειται για προσευχή, ύμνο, κατάρα, κείμενο με μαγικό περιεχόμενο, τελετουργικό ερωτικό τραγούδι, εγχειρίδιο σεξουαλικών στάσεων, απόδειξη γεωμετρικού θεωρήματος, λατρευτικό κείμενο προς τα άστρα, μινωικό ημερολόγιο, κείμενο διδασκαλίας ανάγνωσης, αστρονομικά σύμβολα, πίνακας επιτραπεζίου παιχνιδιού ή ακόμη και κείμενο φερμένο από εξωγήινους. Καμία όμως από τις ερμηνείες που έχουν δοθεί δεν είναι αρκετά πειστική μέχρι σήμερα κι έτσι, το μυστήριο του δίσκου εξακολουθεί να παραμένει ανεξιχνίαστο.

Εκατό χρόνια μετά την ανακάλυψη του δίσκου, ένας αμερικανο-εβραίος παλαιοπώλης-γκαλερίστας, ο Jerome Eisenberg (πολλά δημοσιεύματα τον θέλουν και αποδέκτη προϊόντων αρχαιοκαπηλίας, ανάμεσά τους και κλοπιμαία από το μουσείο της Κορίνθου), αναταράζει τα νερά με τον ισχυρισμό του πως ο δίσκος της Φαιστού δεν είναι τίποτε άλλο παρά το αποτέλεσμα της ματαιοδοξίας του ιταλού Pernier, ο οποίος, στην προσπάθειά του να εντυπωσιάσει τους συναδέλφους του με ένα εύρημα εφάμιλλο σε αρχαιολογική αξία με εκείνα του sir Arthur Evans στην Κνωσό, εμφάνισε έναν πλαστό δίσκο με έντυπα στοιχεία μιας άγνωστης μυστηριακής γραφής, μεταθέτοντας αυτόματα την χρονολόγηση του ευρήματος από το 1.700 π.Χ. … στις αρχές του 20ου αιώνα μ.Χ.!

Για να στηρίξει τις απόψεις του περί «μη γνησιότητας του γλυπτού» επιστρατεύει το επιχείρημα πως «οι άκρες του είναι πολύ καλά επεξεργασμένες για να είναι αυθεντικό» και πως «είναι ψημένο, ενώ οι Μινωίτες δεν ακολουθούσαν αυτήν την πρακτική για τα αντικείμενα από άργιλο.» Τις απόψεις του, που διατύπωσε και εγγράφως σε άρθρο του στο περιοδικό Minerva, του οποίου είναι ο ιδιοκτήτης, σχεδιάζει να τις εκθέσει σε ένα συνέδριο που θα λάβει χώρα σε λίγες μέρες, στα τέλη του Οκτώβρη, στο Λονδίνο. Στη διεθνή αυτή διάσκεψη έχουν προσκληθεί και άλλοι «ομογάλακτοι» που υποστηρίζουν λίγο ως πολύ τις απόψεις του περί πλαστότητας, αλλά και περί ασιατικής προέλευσης της τυπωμένης στον δίσκο γραφής. Η προσπάθεια αυτή, η οποία σημειωτέον, διοργανώνεται από το περιοδικό του, δημιουργεί πολλά ερωτηματικά, καθώς συμπίπτει με τα 100 χρόνια από την εύρεση της σπουδαίας προϊστορικής αρχαιότητας.

«Αδιανόητη η θεωρία του» ήταν η απάντηση των Ελλήνων αρχαιολόγων σ’ αυτούς τους αβάσιμους επιστημονικά ισχυρισμούς. «Είναι σα να αμφισβητούμε τον μινωικό πολισμό.» Την άμεση παρέμβαση της πολιτείας ζήτησαν φορείς της Κρήτης, οι οποίοι επισημαίνουν ότι «με αυτή τη μαύρη προπαγάνδα επιχειρείται να αμφισβητηθεί η γνησιότητά του από συγκεκριμένους υπόπτους πλαστογράφους της ιστορίας, που τροφοδοτούν μεθοδευμένα ψευδή δημοσιεύματα στον ξένο Τύπο», κατονομάζοντας ευθέως τον Eisenberg. Μάλιστα, προχώρησαν ακόμα ένα βήμα, ζητώντας από τον υπουργό πολιτισμού, κ. Λιάπη, την διοργάνωση επιστημονικού συνεδρίου τον Νοέμβριο στο Ηράκλειο, με αφορμή την συμπλήρωση των 100 χρόνων από την ανεύρεση του δίσκου. Παράλληλα ζητούν να δοθεί έγκριση στον Δημόκριτο ώστε να επαληθευτεί και εργαστηριακά η γνησιότητα του δίσκου με τη μέθοδο της θερμοφωταύγειας, της γεωμαγνητικής χρονολόγησης και της πετρογραφικής ανάλυσης.

Ως υπενθύμιση να πούμε ότι η νέα αυτή υπόθεση αμφισβήτησης κορυφαίας αρχαιότητας έρχεται δύο χρόνια μετά από μια άλλη αμφισβήτηση από δυο άλλους Αμερικανούς φιλολόγους, τον Ο.Μ. Κάλντερ και τον Ν.Α. Τρέιλ, οι οποίοι αμφισβήτησαν την αυθεντικότητα του διασημότερου εκθέματος στον ολόχρυσο θησαυρό των Μυκηνών, το χρυσό προσωπείο που ο Ερρίκος Σλήμαν είχε αποδώσει στον Αγαμέμνονα. Είχαν υποστηρίξει πάλι πως ήταν πλαστό, δημιούργημα του γερμανού αρχαιολόγου!

«Δεν συμφωνώ καθόλου με τη θεωρία πως ο Δίσκος της Φαιστού είναι πλαστός. Είναι πολύ εύκολο να διαπιστώσουμε ότι είναι γνήσιος. Αρκεί να σκεφθείτε πως πάνω στην πήλινη επιφάνεια αποτυπώνονται 45 διαφορετικά σημεία. Δέκα από αυτά δεν ήταν γνωστά όταν ανακαλύφθηκε ο Δίσκος, το 1908, από τον Ιταλό αρχαιολόγο Λουίτζι Περνιέ. Βρέθηκαν πολύ αργότερα- το 1953 - από τον Ντόρο Λέβι σε ανασκαφές στο ανάκτορο της Φαιστού. Πώς είναι δυνατόν να αποτύπωσε λοιπόν ο Περνιέ στον δίσκο σημεία που δεν είχε δει ποτέ; Δεν πιστεύω πως υπάρχει αμφιβολία για τη γνησιότητα του δίσκου» εξηγεί ο πολυγραφότατος Ιταλός καθηγητής Αρχαιολογίας, ακαδημαϊκός και σύμβουλος του προέδρου της Ιταλικής Δημοκρατίας Λουί Γκοντάρ με ειδικότητα στις γραφές του Αιγαίου, που έχει γράψει ανάμεσα σε δεκάδες μονογραφίες και μία για τον Δίσκο της Φαιστού.

Παρά τις προσπάθειες αμφισβήτησης της γνησιότητάς του, το ηλικίας 3.700 χρόνων εύρημα με την ανερμήνευτη ως τώρα γραφή τυπωμένη και στις δυο του πλευρές αποτελεί μέχρι σήμερα ένα από τα διασημότερα άλυτα μυστήρια της αρχαιολογίας. Ποιο είναι το μυστικό που κρύβει ο δίσκος της Φαιστού; Γιατί προκαλεί τόσο ενδιαφέρον η αποκρυπτογράφησή του; Μήπως επειδή δεν υπάρχει όμοιό του σε κανένα σημείο του κόσμου, σε καμία χρονολογική περίοδο, σε κανέναν πολιτισμό; Μήπως επειδή τα κινητά στοιχεία του (σφαγίδες δηλαδή), πολλά για να είναι γράμματα, λίγα για να είναι ιδεογράμματα, δεν εντάσσονται σε κανένα γλωσσολογικό πλαίσιο που να μας επιτρέπει να κατανοήσουμε το νόημά τους; Μήπως επειδή πρόκειται για το αρχαιότερο τυπογραφικό μνημείο στην ιστορία της ανθρωπότητας, τεχνική που θα επανανακάλυπτε 2.200 χρόνια αργότερα ο Γουτεμβέργιος; Ο μελετητής του Μινωικού πολιτισμού Λεόν Πομεράνς πιστεύει ότι ο δίσκος δεν είναι γραμμένος σε καμιά γλώσσα αλλά είναι ένα σύστημα αλληγορικών συμβόλων, προερχόμενα ίσως και από τα ζωδιακά, και έτσι χρειαζόμαστε ερμηνεία και όχι μετάφραση. Με αυτή την άποψη τείνουν να συμφωνήσουν και αρκετοί άλλοι. Μήπως έχουν δίκιο;

Όποια κι αν είναι η απάντηση, η σπειροειδής αυτή γραφή, που θεωρείται από πολλούς μητέρα της Γραμμικής Α, με τα 45 στοιχεία που χρησιμοποιήθηκαν σε ένα σύνολο 242 συμβόλων, λίγο πιο πατημένα από την μία όψη του δίσκου (ίσως γιατί στέγνωσε λίγο περισσότερο αυτή η πλευρά, ίσως γιατί χρησιμοποιήθηκαν δύο ανεξάρτητοι πήλινοι δίσκοι που ενώθηκαν πριν στεγνώσουν, σχηματίζοντας τελικά έναν ενιαίο δίσκο, αυτόν που βλέπουμε σήμερα στο Αρχαιολογικό Μουσείο του Ηρακλείου Κρήτης), ο δίσκος της Φαιστού παραμένει ένας άλυτος γρίφος που κρατά κλειστά τα χαρτιά του, αποτελώντας σύμβολο αέναης επιστημονικής αναζήτησης.

Ως κόρη οφθαλμού...

Τον κώδωνα του κινδύνου κρούουν τα ιστορικά νεοκλασικά μνημεία της πόλης του Άργους, τα οποία δίνουν άνιση μάχη επιβίωσης με τον χρόνο. Τα κτήρια αυτά κουβαλούν μνήμες ιστορίας, αφού κατοικήθηκαν από τους αγωνιστές της Επανάστασης του 1821, καθώς και από πολιτικούς που καθόρισαν την πορεία των εξελίξεων της νεότερης Ελλάδας, και πολλά από αυτά ήδη οδεύουν προς τον αφανισμό τους.

Από το σπίτι του στρατηγού Μακρυγιάννη έχουν μείνει πια μόνο ερείπια και το διώροφο σπίτι του Σπυρίδωνος και του Χαριλάου Τρικούπη, παρόλο που προβλέπεται να μετατραπεί σε μουσείο, βρίσκεται σε άμεσο κίνδυνο, καθώς το πίσω μπαλκόνι του έχει ήδη καταρρεύσει. Στην ίδια κατάσταση βρίσκεται και το παλιό τζαμί του 16ου αιώνα που επί Καποδίστρια είχε μετατραπεί σε στρατιωτικό νοσοκομείο. Είναι γεμάτο ρωγμές από τον σεισμό του 1981 και κινδυνεύει επίσης με κατάρρευση.

Τα περισσότερα από τα κτήρια αυτά έχουν μπει στο πρόγραμμα να μετατραπούν σε μουσεία, όπως οι λεγόμενοι Στρατώνες του Καποδίστρια, βενετσιάνικο κτήριο του 1715 που ιδρύθηκε από το Τάγμα των Αδελφών του Ελέους και που προοριζόταν να γίνει το πρώτο πανεπιστήμιο της Ελλάδας, που προορίζεται να αξιοποιηθεί ως Βυζαντινό Μουσείο της Αργολίδας, καθώς και το σπίτι του Δημήτρη Καλλέργη, πρωτοστάτη στην επανάσταση της 3ης Σεπτεμβρίου 1843 μαζί με τον Μακρυγιάννη, το οποίο θα στεγάσει το αρχαιολογικό. Στα αξιόλογα κτίρια του Άργους συγκαταλέγεται και το σπίτι του στρατηγού Τόμας Γκόρντον (1829) που έγραψε μια Ιστορία της Ελληνικής Επανάστασης - την οποία μετέφρασε ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης και πρόκειται τώρα να κυκλοφορήσει για πρώτη φορά από το Μορφωτικό Ίδρυμα της Εθνικής Τραπέζης. Σήμερα το σπίτι αυτό στεγάζει τη Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή.

Με τη δημιουργία του ελληνικού κράτους εγκαινιάζεται μια περίοδος έντονου εξευρωπαϊσμού για την ως τότε υπόδουλη και απομονωμένη χώρα. Η αρχιτεκτονική στην Ευρώπη του συμβατικού έτους 1830 χαρακτηρίζεται ήδη από έναν ιστορικισμό, σύμφωνα με τον οποίο η ιστορία αποκτά ιδιαίτερο βάρος σε όλες τις εκφάνσεις της πολιτικής και κοινωνικής ζωής, αφού καλείται να δώσει κρίσιμες απαντήσεις σχετικά με το πώς πρέπει να διαμορφωθεί το παρόν. Σ’ αυτές τις αναζητήσεις συγκαταλέγεται φυσικά και η αρχιτεκτονική, η οποία έπρεπε να ταιριάζει νομοτελειακά στο πνεύμα της εποχής.

Ο κλασικισμός καταλήγει να είναι μια από τις πιο ασφαλείς επιλογές, αφού το κλασικό ιδεώδες χαρακτηρίζεται από τις αξίες της τάξης, της αρμονίας και της συνολικής σύλληψης του κόσμου, αντιλήψεις που πρέσβευε ο ορθολογισμός της άρχουσας αστικής κοινωνίας της Ευρώπης, με τη συγχώνευση του αισθητικού με το ηθικό στοιχείο, του ωραίου με την ιδέα και την αλήθεια, του ατομικού με το κοινωνικό. Η αναβίωση της αρχιτεκτονικής παλιότερων εξιδανικευμένων εποχών μετέφερε αυτόματα όλες τις αξίες στο προβληματικό τους σήμερα.

Η ενθουσιώδης υιοθέτηση του νεοκλασικισμού και από το επίσημο ελληνικό κράτος σηματοδοτεί την έναρξη της νεότερης ελληνικής αρχιτεκτονικής. Η ιστορία της ελληνικής αρχιτεκτονικής του 19ου αιώνα δεν σταμάτησε να παλινδρομεί ανάμεσα σε διάφορα γεγονότα που συνταράσσουν την μακρά αυτή χρονική περίοδο, προσαρμόζοντας τις ευρωπαϊκές τάσεις στα εγχώρια δεδομένα. Η συστηματική μελέτη των σωζόμενων μνημείων της Αρχαιότητας, που τώρα αναστηλώνονται και χρησιμεύουν ως αξεπέραστα πρότυπα (μόδα εισαγόμενη κι αυτό), συναντιούνται με τα ρεύματα που έρχονται από την Ευρώπη, δημιουργώντας μια αρχιτεκτονική τάση που δέχεται τον ορθολογισμό του κλασικισμού, χωρίς όμως να απορρίπτει και τον ρομαντισμό της μεσαιωνικής αρχιτεκτονικής.

Η επιβεβλημένη από το κράτος αρχιτεκτονική παραμένει πιστή στα κλασικά μοτίβα της Αρχαιότητας, τα οποία αποκτούν εθνικό χαρακτήρα, αφού η εικόνα της Ελλάδας στο εξωτερικό τη συγκεκριμένη περίοδο βασίζεται αποκλειστικά σχεδόν στην Αρχαιότητα. Οι απελευθερωμένοι Νεοέλληνες είναι, σύμφωνα με την Εσπερία, οι απόγονοι των ένδοξων προγόνων τους και η περίοδος της οθωμανικής υποδούλωσης δεν είναι τίποτε άλλο παρά μια ενοχλητική παρένθεση που τώρα έκλεισε και πρέπει να ξεχαστεί. Ήταν σχεδόν αδύνατον η αρχιτεκτονική να μην επωμιστεί τη συμβολική φόρτιση των ιδεολογικών αυτών πεποιθήσεων, ειδικά όταν ο ίδιος ο κοινωνικός ιστός ένιωθε έντονη την ανάγκη ταύτισής του με τις αιώνιες αξίες του παρελθόντος.

Με αφορμή το επιστημονικό συνέδριο «Βενετία – Άργος» που για πρώτη φορά διοργανώνεται φέτος στην πόλη του Άργους με την πρωτοβουλία του δήμου Άργους σε συνεργασία με το Ελληνικό Ινστιτούτο Βενετίας, στις 11-12 Οκτωβρίου, τα νεοκλασικά θα ξαναμπούν στο τραπέζι, σε έναν ύστατο απολογισμό της αξίας και της σημασίας της ενσωμάτωσής τους στην νεότερη ελληνική ιστορία, καθώς και στην προσπάθεια ευαισθητοποίησης τόσο των φορέων όσο και του κόσμου ως προς τη σημασία των ιστορικών μνημείων της πόλης ως πολιτισμική κληρονομιά, όταν αντίστοιχα μνημεία στο εξωτερικό φυλάσσονται ως κόρη οφθαλμού...