25.6.09

Ελγίνεια - το χρονικό μιας λεηλασίας


Η καταστροφική λεηλασία του μνημείου άρχισε το 1801.
Ο δισδάρης της Ακρόπολης βλέποντας τους λίθους του ναού να κατακρημνίζονται από το 300μελές συνεργείο του Έλγιν και τα θρυμματισμένα κομμάτια μιας μετόπης να διασκορπίζονται, επιχείρησε να ματαιώσει την προσπάθεια των Άγγλων.

Ήταν ανελέητη όμως η ισχύς της προστάτιδος Μεγάλης Δυνάμεως.

Κιβώτια άρχισαν να συσκευάζονται και να μεταφέρονται φορτωμένα με τους θεούς των Ελλήνων.

Ο Παρθενώνας, το Ερεχθείο, ο Ναός της Απτέρου Νίκης, τα Προπύλαια, όλα λεηλατούνταν.

Τα πρώτα κιβώτια με τα γλυπτά φορτώθηκαν στο ιδιωτικό πλοιάριο του Έλγιν “Μέντωρ”, στον Πειραιά, τον Ιανουάριο του 1802.

Το πλοίο λίγες μέρες αργότερα ναυάγησε έξω από τα Κύθηρα, παραμένοντας στον βυθό του Αιγαίου περίπου έναν μήνα.

Στον Βρετανό πρόξενο στα Κύθηρα ο Έλγιν θα γράψει: “Τα κιβώτια περιέχουν πέτρες χωρίς ιδιαίτερα μεγάλη αξία, αλλά είναι για μένα πολύ σημαντικό να τις περισώσω”.

Οι θεοί των Ελλήνων ταξίδεψαν οριστικά τον Φεβρουάριο του 1803 με το πλοίο Braakel για τη σκοτεινή Γηραιά Αλβιώνα.
Το 1807 τα μάρμαρα του Παρθενώνα εκτέθηκαν για το κοινό στο σπίτι του λόρδου στο Park Lane.

Η έκθεση έκλεισε μετά από δύο χρόνια και παρέμεινε προσιτή μόνο σε προνομιούχους επισκέπτες.

Οικονομικές δυσπραγίες οδήγησαν τον Έλγιν σε σκέψεις για την οικονομική εκμετάλλευση της συλλογής, με τη μετατροπή του σπιτιού του στο Park Lane σε ιδιωτικό μουσείο και στην καθιέρωση εισιτηρίου για το κοινό.

Άλλη σκέψη του ήταν να την κληροδοτήσει στο βρετανικό κράτος.

Στις αρχές του 1810 το Βρετανικό Μουσείο προσέγγισε τον Έλγιν προκειμένου να εξασφαλίσει τη συλλογή.

Τον Ιούνιο του 1816, ύστερα από μια μακροχρόνια συζήτηση με εκτεταμένες και έντονες διαφωνίες, η Βρετανική Βουλή των Κοινοτήτων ψήφισε ένα διάταγμα: “ ο ανωτέρω αναφερόμενος λόρδος συμφώνησε να πουλήσει τα γλυπτά αυτά δια το ποσόν των τριάντα χιλιάδων λιρών, υπό τον όρο ότι όλη η παραπάνω αναφερόμενη συλλογή θα παραμείνει αδιαχώριστη στο Βρετανικό Μουσείο και ανοικτή για επιθεώρηση και θα φέρει την ονομασία “Ελγίνεια Μάρμαρα” και ο ανωτέρω αναφερόμενος λόρδος και κάθε πρόσωπο που θα αποκτά τον τίτλο του λόρδου του Έλγιν θα πρέπει να προστίθεται στους επίτροπους του Βρετανικού Μουσείου”.

Κατά την σύνοδο της Βουλής των Κοινοτήτων στις 7 Ιουνίου 1816 ο βουλευτής Hugh Hammerslay κάνει την πρώτη καταγεγραμμένη πρόταση για την επιστροφή των μαρμάρων.

Πρότεινε μάλιστα να φυλαχθούν προσεκτικά στο Βρετανικό Μουσείο “μέχρι να ζητηθούν από τους τωρινούς ή τους οποιουσδήποτε κυρίους της πόλης των Αθηνών”.

Τα μάρμαρα απετέλεσαν πάλι αντικείμενο διαμάχης σε μια ανταλλαγή απόψεων, οι οποίες δημοσιεύτηκαν σε συνέχειες το 1890-`91 στο περιοδικό του Λονδίνου Nineteenth Century.

Στη συζήτηση έλαβε μέρος και ο Κωνσταντίνος Καβάφης, γράφοντας ότι “η τιμιότης είναι η καλλιτέρα πολιτική και τιμιότης εις την περίπτωση των Ελγινείων Μαρμάρων σημαίνει απόδοσις”.

Το θέμα επανήλθε το 1924, όταν ο Harold Nicolson, της Υπηρεσίας Μέσης Ανατολής του Βρετανικού Υπουργείου Εξωτερικών, πρότεινε στην επέτειο της εκατονταετηρίδας από τον θάνατο του Byron στο Μεσολόγγι (19 Απριλίου 1824) να επιστραφεί η μία Καρυάτιδα του Ερεχθείου, την οποία είχε μεταφέρει ο Έλγιν στην Αγγλία.

Τη δεκαετία του 1960 ο Colin Mclnnes με την εκτενή αρθρογραφία του επανέφερε στο προσκήνιο το θέμα της επιστροφής των Μαρμάρων του Παρθενώνα.

Πρότεινε μάλιστα να γίνει η αρχή με την επιστροφή της Καρυάτιδας και του κίονα από το Ερεχθείο.

Το 1938, κατά τη διάρκεια του καθαρισμού τους, τα μάρμαρα υπέστησαν ανεπανόρθωτες ζημιές, μετά την λείανσή τους με μεταλλικές βούρτσες!

Η επανόρθωση μάλιστα της ζημιάς επιτεύχθηκε με τη χρήση ενός είδους κεριού αναμεμιγμένου με τέιον, για να δοθεί στα μάρμαρα απόχρωση “λευκού ιριδισμού” όμοια με την αρχική τους την οποία έχει κάθε σπασμένη επιφάνεια λευκού μαρμάρου.

Τμήματα μάλιστα των γλυπτών ίσως να σμιλεύτηκαν εκ νέου.

Οι λεπτομέρειες του δεύτερου αυτού βανδαλισμού βρίσκονται ακόμα επτασφράγιστες στα βρετανικά απόρρητα μυστικά έγγραφα και στα ημερολόγια συντήρησης του Βρετανικού Μουσείου, επιτείνοντας, 60 χρόνια αργότερα, την ένοχη σιωπή και την αμηχανία των “υπευθύνων” φορέων του Βρετανικού Μουσείου και του Κοινοβουλίου.


(Απόσπασμα από "Λεηλασίες αρχαιοτήτων")

10 σχόλια:

Antoine είπε...

Ευαγγελία,

Χαίρομαι ιδιαίτερα που αυτό το διάστημα αφιερώνεις χρόνο για τη δημιουργία αναρτήσεων σχετικά με τα γλυπτά...
Θαρρώ πως είναι ένα ζήτημα που αγγίζει τις καρδιές όλων των Ελλήνων.

Margo είπε...

Δεν γνώριζα τόσες λεπτομέρειες.. είναι εξωφρενικός ο τρόπος που κλάπηκαν αλλά περισσότερο η άρνηση για την επιστροφή τους και κυρίως οι λόγοι που επιμένουν στην κατοχή των γλυπτών του Παρθενώνα που απ' ότι φαίνεται είναι μόνο εισπρακτικοί!! Αυτό λέγεται πολιτισμός;;;
Πολύ σημαντική ανάρτηση!
Καλή σου νύχτα Ευαγγελία μου, να σαι καλά!

Κωνσταντίνος Κόλιος είπε...

Κάτι πέτρες ε...σα δε ντρέπονται.
Είναι καθαρός παραλογισμός να κρατούν τα μάρμαρα. Παραλογισμός τέτοιου μεγέθους που δεν έχει ξανάυπάρξει στην ιστορία και μάλιστα εν έτη 2009. Τους κράζουν και θα δεχτούν παγκόσμια κατακραυγή. Τα επιχειρήματά τους είναι αστεία και τα μάρμαρα θα επιστρέψουν ξανά στην Ελλάδα. Υπομονή και επιμονή θέλει...

Υστερόγραφο: πέρνα απ΄το μπλογκάκι μου αν θέλεις να αφήσεις μιά κρίση σου σε κάτι που γράφω τώρα...

καλό μεσημέρι

Artanis είπε...

καταπληκτική ανάρτηση, Ευαγγελία μου...
Νά 'σαι καλά...
Φιλιά πολλά- πολλά...

iLiAs είπε...

..αλητεια, λεηλασια,κλεψια..ολες αυτες οι λεξεις ταιριαζουν! :(

Καλη βδομαδα Ευαγγελια :)

eva είπε...

@Anoine, θαρρώ πως είναι ένα ζήτημα που ΘΑ'ΠΡΕΠΕ να αγγίζει τις καρδιές όλων των Ελλήνων.

Καλή σου μέρα, καλή βδομάδα :)

eva είπε...

@Margo, εγώ θα έλεγα πως λέγεται αποικιοκρατικά κατάλοιπα. Είδα χτες στην τηλεόραση πως οι τελευταίες σφιγμομετρήσεις στην Αγγλία θέλουν το 98% των Άγγλων να επιθυμούν την επιστροφή τους στην Ελλάδα. Τα μέχρι τώρα επιχειρήματα του βρετ. μουσείο φαίνεται πως καταρρέουν το ένα μετά το άλλο. Ο χρόνος θα δείξει αν τελικά δεχτούν το αυτονόητο ή όχι.

Φιλιά και καλημέρες!

eva είπε...

@Κωνσταντίνε, έχει ξαναυπάρξει. Αφορούσε στην στήλη της Ροζέτας των Αιγυπτίων, όμως εκείνοι δεν μάσησαν. Δεν πήγαν με το σεις και με το σας, αλλά την διεκδίκησαν δυναμικά. Ο ίδιος ο υπουργός τους και αρχαιολόγος Χαουάς έβγαλε έναν πύρινο λόγο εντός μουσείου, που έκανε τον γύρο του κόσμου και ξεσήκωσε θύελλα αντιδράσεων κατά του μουσείου και των διευθυντών του, με αποτέλεσμα σήμερα η Ροζέτα να βρίσκεται στη γενέτειρα γη της. Τώρα, ακούω ότι παλεύουν για τη Νεφερτίτη που βρίσκεται σε γερμανικό μουσείο, νομίζω του Μονάχου ή του Βερολίνου, μάλλον του Μονάχου.
Υπομονή, επιμονή χρειάζεται, συμφωνώ μαζί σου, αλλά χρειάζεται και πυγμή.

Υ.γ. Έρχομαι.

Καλημέρες.

eva είπε...

@Artanis, σ' ευχαριστώ, καλή μου, να' σαι καλά.

Καλή βδομάδα :)

eva είπε...

@ilia, εκείνοι καλά κάνουν και κάνουν ό,τι κάνουν, το θέμα είναι τι κάνουμε εμείς.

Καλή βδομάδα, Ηλία :)